De lege agraria contra Rullum, Orationes Volume IV, Cicero, Marcus Tullius, creator; Clark, Albert Curtis, 1859-1937, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
quae cum ego non solum suspicarer, sed plane
cernerem—neque enim obscure gerebantur—dixi in senatu in hoc magistratu me
popularem consulem futurum. quid enim est tam populare quam pax? qua
non modo ei quibus natura sensum dedit sed etiam tecta atque agri mihi laetari
videntur. quid tam populare quam libertas? quam non solum ab
hominibus verum etiam a bestiis expeti atque omnibus rebus anteponi videtis.
quid tam populare quam otium? quod ita iucundum est ut et vos et
maiores vestri et fortissimus quisque vir maximos labores suscipiendos putet, ut
aliquando in otio possit esse, praesertim in imperio ac dignitate.
quin idcirco etiam maioribus nostris praecipuam laudem gratiamque
debemus, quod eorum labore est factum uti impune in otio esse possemus.
qua re qui possum non esse popularis, cum videam haec omnia,
Quirites, pacem externam, libertatem propriam generis ac nominis vestri, otium
domesticum, denique omnia quae vobis cara atque ampla sunt in fidem et quodam
modo in patrocinium mei consulatus esse conlata?
neque enim, Quirites, illud vobis iucundum aut
populare debet videri, largitio aliqua promulgata, quae verbis ostentari potest,
re vera fieri nisi exhausto aerario nullo pacto potest; neque vero illa
popularia sunt existimanda, iudiciorum perturbationes, rerum iudicatarum
infirmationes, restitutio damnatorum, qui civitatum adflictarum perditis iam
rebus extremi exitiorum solent esse exitus; nec, si qui agros populo Romano
pollicentur, si aliud quiddam obscure moliuntur, aliud spe ac specie
simulationis ostentant, populares existimandi sunt.
5
nam vere dicam, Quirites, genus ipsum legis agrariae vituperare non
possum. venit enim mihi in mentem duos clarissimos, ingeniosissimos,
amantissimos plebei Romanae viros, ti. et C. Gracchos, plebem in
agris publicis constituisse, qui agri a privatis antea possidebantur.
non sum autem ego is consul qui, ut plerique, nefas esse arbitrer
Gracchos laudare, quorum consiliis, sapientia, legibus multas esse video rei
publicae partis constitutas.