De Senectute, De senectute; De amicitia; De divinatione. Cicero, Marcus Tullius, creator; Falconer, William Armistead, editor; Falconer, William Armistead, translator, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
14
ego vero propter sermonis delectationem
tempestivis quoque conviviis delector, nec cum
aequalibus solum, qui pauci admodum restant, sed
cum vestra etiam aetate atque vobiscum, habeoque
senectuti magnam gratiam, quae mihi sermonis
aviditatem auxit, potionis et cibi sustulit. quod si
quem etiam ista delectant, ne omnino bellum indixisse videar voluptati, cuius est fortasse quidam
naturalis modus, non intellego ne in istis quidem
ipsis voluptatibus carere sensu senectutem. me
vero et magisteria delectant a maioribus instituta
et is sermo, qui more maiorum a summo adhibetur
in poculo, et pocula, sicut in Symposio Xenophontis
est, minuta atque rorantia, et refrigeratio aestate
et vicissim aut sol aut ignis hibernus. quae quidem
etiam in Sabinis persequi soleo conviviumque vicinorum cotidie compleo, quod ad multam noctem quam
maxime possumus vario sermone producimus.p.58
At non est voluptatum tanta quasi titillatio in
senibus. credo, sed ne desideratio quidem; nihil
autem est molestum quod non desideres. bene
Sophocles, cum ex eo quidam iam affecto aetate
quaereret, utereturne rebus veneriis,
"di meliora!"
inquit;
"ego vero[*]ego vero PL2, Halm, Bait.; libenter vero L1BIRS,
Müller.
istinc sicut a domino agresti ac
furioso profugi."
cupidis enim rerum talium odiosum
fortasse et molestum est carere, satiatis vero et
expletis iucundius est carere quam frui; quamquam
non caret is, qui non desiderat; ergo hoc non
desiderare dico esse iucundius.
quod si istis ipsis voluptatibus bona aetas fruitur
libentius, primum parvulis fruitur rebus, ut diximus,
deinde eis, quibus senectus, etiam si non abunde
potitur, non omnino caret. ut Turpione Ambivio
magis delectatur qui in prima cavea spectat, delectatur tamen etiam qui in ultima, sic adulescentia
voluptates propter intuens magis fortasse laetatur,
sed delectatur etiam senectus, procul eas spectans,
tantum quantum sat est.
At illa quanti sunt, animum tamquam emeritis
stipendiis libidinis ambitionis, contentionum inimicitiarum, cupiditatum omnium secum esse secumque,
ut dicitur, vivere! si vero habet aliquod tamquam
p.60
pabulum studi atque doctrinae, nihil est otiosa
senectute iucundius. videbamus
[*]mori before videbamus in the MSS., omitted by most editors.
For mori Bennett conjectured exerceri, cf. infra § 50. in studio dimetiendi paene caeli atque terrae Gallum familiarem
patris tui, Scipio. quotiens illum lux noctu aliquid
describere ingressum, quotiens nox oppressit cum
mane coepisset! quam delectabat eum defectiones
solis et lunae multo ante nobis praedicere!quid
in levioribus studiis, sed tamen acutis? quam
gaudebat Bello suo Punico Naevius, quam Truculento
Plautus, quam Pseudolo! vidi etiam senem Livium,
qui, cum sex annis ante quam ego natus sum fabulam
docuisset Centone Tuditanoque consulibus, usque ad
adulescentiam meam processit aetate.
quid de P. Licini Crassi et pontifici et civilis iuris
studio loquar aut de huius P. Scipionis, qui his paucis
diebus pontifex maximus factus est? atque eos
omnis, quos commemoravi, his studiis flagrantis
senes vidimus. M. vero Cethegum, quem recte
"suadae medullam"
dixit Ennius, quanto studio exerceri in dicendo videbamus etiam senem! quae sunt
igitur epularum aut ludorum aut scortorum voluptates cum his voluptatibus comparandae? atque
haec quidem studia doctrinae, quae quidem prudentibus et bene institutis pariter cum aetate crescunt,
ut honestum illud Solonis sit, quod ait versiculo
p.62
quodam, ut ante dixi, senescere se multa in dies
addiscentem, qua voluptate animi nulla certe potest
esse maior.