De Divinatione, De divinatione libri duo; libri de fato quae manserunt. Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
1
Vetus opinio est iam usque ab heroicis ducta temporibus, eaque et populi Romani et omnium gentium
firmata consensu, versari quandam inter homines divinationem, quam Graeci μαντικήν appellant, id est
praesensionem et scientiam rerum futurarum. Magnifica quaedam res et salutaris, si modo est ulla, quaque proxime ad deorum vim natura mortalis possit
accedere. Itaque ut alia nos melius multa quam
Graeci, sic huic praestantissimae rei nomen nostri a
divis, Graeci, ut Plato interpretatur, a furore duxerunt.
Gentem quidem nullam video neque tam humanam
p.145
atque doctam neque tam inmanem tamque barbaram,
quae non significari futura et a quibusdam intellegi
praedicique posse censeat. Principio Assyrii, ut ab
ultumis auctoritatem repetam, propter planitiam magnitudinemque regionum, quas incolebant, cum caelum
ex omni parte patens atque apertum intuerentur, traiectiones motusque stellarum observitaverunt, quibus
notatis, quid cuique significaretur, memoriae prodiderunt. Qua in natione Chaldaei non ex artis, sed ex
gentis vocabulo nominati diuturna observatione siderum scientiam putantur effecisse, ut praedici posset,
quid cuique eventurum et quo quisque fato natus esset.
Eandem artem etiam Aegyptii longinquitate temporum innumerabilibus paene saeculis consecuti putantur.
Cilicum autem et Pisidarum gens et his finituma
Pamphylia, quibus nationibus praefuimus ipsi, volatibus avium cantibusque ut certissimis signis declarari
res futuras putant.
Quam vero Graecia coloniam misit in Aeoliam, Ioniam, Asiam, Siciliam, Italiam sine
Pythio aut Dodonaeo aut Hammonis oraculo? aut
quod bellum susceptum ab ea sine consilio deorum
est?
2
Nec unum genus est divinationis publice privatimque celebratum. Nam, ut omittam ceteros populos, noster quam multa genera conplexus est! Principio huius urbis parens Romulus non solum auspicato
urbem condidisse, sed ipse etiam optumus augur fuisse
traditur. Deinde auguribus et reliqui reges usi, et
exactis regibus nihil publice sine auspiciis nec domi
nec militiae gerebatur. Cumque magna vis videretur
esse et inpetriendis consulendisque rebus et monstris
interpretandis ac procurandis in haruspicum disciplina,
omnem hanc ex Etruria scientiam adhibebant, ne genus esset ullum divinationis, quod neglectum ab iis
videretur.
Et cum duobus modis animi sine ratione
et scientia motu ipsi suo soluto et libero incitarentur,
uno furente, altero somniante, furoris divinationem
Sibyllinis maxime versibus contineri arbitrati eorum
p.146
decem interpretes delectos e civitate esse voluerunt.
Ex quo genere saepe hariolorum etiam et vatum furibundas praedictiones, ut Octaviano bello Cornelii
Culleoli, audiendas putaverunt. Nec vero somnia graviora, si quae ad rem publicam pertinere visa sunt,
a summo consilio neglecta sunt. Quin etiam memoria nostra templum Iunonis Sospitae L. Iulius, qui
cum P. Rutilio consul fuit, de senatus sententia refecit
ex Caeciliae, Baliarici filiae, somnio.
3
Atque haec, ut ego arbitror, veteres rerum magis
eventis moniti quam ratione docti probaverunt. Philosophorum vero exquisita quaedam argumenta, cur
esset vera divinatio, collecta sunt; e quibus, ut de
antiquissumis loquar, Colophonius Xenophanes unus,
qui deos esse diceret, divinationem funditus sustulit;
reliqui vero omnes praeter Epicurum balbutientem
de natura deorum divinationem probaverunt, sed non
uno modo. Nam cum Socrates omnesque Socratici
Zenoque et ii, qui ab eo essent profecti, manerent in
antiquorum philosophorum sententia vetere Academia
et Peripateticis consentientibus, cumque huic rei magnam auctoritatem Pythagoras iam ante tribuisset,
qui etiam ipse augur vellet esse, plurumisque locis
gravis auctor Democritus praesensionem rerum futurarum conprobaret, Dicaearchus Peripateticus cetera
divinationis genera sustulit, somniorum et furoris reliquit, Cratippusque, familiaris noster, quem ego parem summis Peripateticis iudico, isdem rebus fidem
tribuit, reliqua divinationis genera reiecit.