De Divinatione, De divinatione libri duo; libri de fato quae manserunt. Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Sed haec fuerit nobis tamquam levis armaturae prima orationis excursio; nunc comminus agamus experiamurque, si possimus cornua commovere disputationis tuae.
11
Duo enim genera divinandi esse dicebas, unum
artificiosum, alterum naturale; artificiosum constare
partim ex coniectura, partim ex observatione diuturna;
naturale, quod animus arriperet aut exciperet extrinsecus ex divinitate, unde omnes animos haustos aut
acceptos aut libatos haberemus. Artificiosa divinationis illa fere genera ponebas: extispicum eorumque,
qui ex fulgoribus ostentisque praedicerent, tum augurum eorumque, qui signis aut ominibus uterentur,
omneque genus coniecturale in hoc fere genere ponebas.
Illud autem naturale aut concitatione mentis edi
et quasi fundi videbatur aut animo per somnum sensibus et curis vacuo provideri. Duxisti autem divinationem omnem a tribus rebus, a deo, a fato, a natura.
p.205
Sed tamen cum explicare nihil posses, pugnasti commenticiorum exemplorum mirifica copia. De quo primum hoc libet dicere: Hoc ego philosophi non esse
arbitror, testibus uti, qui aut casu veri aut malitia
falsi fictique esse possunt; argumentis et rationibus
oportet, quare quidque ita sit, docere, non eventis, iis
praesertim, quibus mihi liceat non credere.
12
Ut ordiar ab haruspicina, quam ego rei publicae
causa communisque religionis colendam censeo. Sed
soli sumus; licet verum exquirere sine invidia, mihi
praesertim de plerisque dubitanti. Inspiciamus, si placet, exta primum. Persuaderi igitur cuiquam potest ea,
quae significari dicuntur extis, cognita esse ab haruspicibus observatione diuturna? Quam diuturna ista fuit?
aut quam longinquo tempore observari potuit? aut quo
modo est conlatum inter ipsos, quae pars inimica, quae
pars familiaris esset, quod fissum periculum, quod
commodum aliquod ostenderet? An haec inter se haruspices Etrusci, Elii, Aegyptii, Poeni contulerunt?
At id, praeterquam quod fieri non potuit, ne fingi
quidem potest; alios enim alio more videmus exta
interpretari, nec esse unam omnium disciplinam.
Et
certe, si est in extis aliqua vis, quae declaret futura,
necesse est eam aut cum rerum natura esse coniunctam aut conformari quodam modo numine deorum
vique divina. Cum rerum natura tanta tamque praeclara in omnes partes motusque diffusa quid habere
potest commune non dicam gallinaceum fel (sunt enim,
qui vel argutissima haec exta esse dicant), sed tauri
opimi iecur aut cor aut pulmo quid habet naturale,
quod declarare possit, quid futurum sit?
13
Democritus
tamen non inscite nugatur, ut physicus, quo genere
nihil adrogantius:
Verum is tamen habitu extorum et colore declarari censet haec dumtaxat: pabuli genus et earum rerum,Quód est ante pedes, némo spectat, caéli scrutantúr plagas.
p.206
quas terra procreet, vel ubertatem vel tenuitatem;
salubritatem etiam aut pestilentiam extis significari
putat. O mortalem beatum! cui certo scio ludum
numquam defuisse; huncine hominem tantis delectatum esse nugis, ut non videret tum futurum id veri
simile, si omnium pecudum exta eodem tempore in
eundem habitum se coloremque converterent? Sed
si eadem hora aliae pecudis iecur nitidum atque plenum est, aliae horridum et exile, quid est, quod declarari possit habitu extorum et colore?