Epistulae, Epistulae, Satires, Epistles and Ars poetica with an English translation. Horace, creator; Fairclough, H. Rushton (Henry Rushton), 1862-, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
XML: Passage Full Text
Prima dicte mihi, summa dicende Camena,
spectatum satis et donatum iam rude quaeris,
Maecenas, iterum antiquo me includere ludo.
non eadem est aetas, non mens. Veianius armis
5
Herculis ad postem fixis latet abditus agro,
ne populum extrema totiens exoret harena,
est mihi purgatam crebro qui personet aurem:
“solve senescentem mature sanus equum, ne
peccet ad extremum ridendus et ilia ducat.”
10
Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono;
quid verum atque decens curo et rogo et omnis in hoc sum;
condo et compono quae mox depromere possim.
ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter:
p.252
nullius addictus iurare in verba magistri,
15
quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes.
nunc agilis fio et mersor civilibus undis,
virtutis verae custos rigidusque satelles;
nunc in Aristippi furtim praecepta relabor
et mihi res, non me rebus, subiungere conor.
20
Ut nox longa quibus mentitur amica, diesque
longa videtur opus debentibus, ut piger annus
pupillis, quos dura premit custodia matrum;
sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem
consiliumque morantur agendi naviter id quod
25
aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque,
aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
restat ut his ego me ipse regam solerque elementis,
non possis oculo quantum contendere Lynceus,
non tamen idcirco contemnas lippus inungui;
30
nec quia desperes invicti membra Glyconis,
nodosa corpus nolis prohibere cheragra.
est quadam prodire tenus, si non datur ultra.
Fervet avaritia miseroque cupidine pectus:
sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem
35
possis et magnam morbi deponere partem.
laudis amore tumes; sunt certa piacula, quae te
ter pure lecto poterunt recreare libello.
p.254
invidus, iracundus, iners, vinosus, amator,
nemo adeo ferus est, ut non mitescere possit,
40
si modo culturae patientem commodet aurem.
Virtus est vitium fugere et sapientia prima
stultitia caruisse, vides, quae maxima credis
esse mala, exiguum censum turpemque repulsam,
quanto devites animi capitisque labore;
45
impiger extremos curris mercator ad Indos,
per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignis:
ne cures-ea, quae stulte miraris et optas,
discere et audire et meliori credere non vis?
quis circum pagos et circum compita pugnax
50
magna coronari contemnat Olympia, cui spes,
cui sit condicio dulcis sine pulvere palmae?
Vilius argentum est auro, virtutibus aurum.
“o cives, cives, quaerenda pecunia primum est;
virtus post nummos!” haec Ianus summus ab imo
55
prodocet, haec recinunt iuvenes dictata senesque,
laevo suspensi loculos tabulamque lacerto.
est animus tibi, sunt mores, est lingua fidesque,
sed quadringentis sex septem milia desunt ;
plebs eris. at pueri ludentes, "rex eris," aiunt,
60
"si recte facies." hic murus aeneus esto,
nil conscire sibi, nulla pallescere culpa.
p.256
Roscia, dic sodes, melior lex an puerorum est
nenia, quae regnum recte facientibus offert,
et maribus Curiis et decantata Camillis?
65
isne tibi melius suadet, qui “rem facias, rem,
si possis, recte, si non, quocumque modo, rem,”
ut propius spectes lacrimosa poemata Pupi,
an qui Fortunae te responsare superbae
liberum et erectum praesens hortatur et aptat ?
70
Quod si me populus Romanus forte roget, cur
non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem,
nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit,
olim quod volpes aegroto cauta leoni
respondit, referam: “quia me vestigia terrent,
75
omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum.”
belua multorum es capitum, nam quid sequar aut quem?
pars hominum gestit conducere publica; sunt qui
frustis et pomis viduas venentur avaras
excipiantque senes, quos in vivaria mittant;
80
multis occulto crescit res faenore. Verum
esto aliis alios rebus studiisque teneri:
idem eadem possunt horam durare probantes?
"nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis,"
si dixit dives, lacus et mare sentit amorem
85
festinantis eri; cui si vitiosa libido
p.258
fecerit auspicium, “cras ferramenta Teanum
tolletis, fabri!” lectus genialis in aula est:
nil ait esse prius, melius nil caelibe vita;
si non est, iurat bene solis esse maritis.
90
quo teneant voltus mutantem Protea nodo?
quid pauper? ride: mutat cenacula, lectos,
balnea, tonsores, conducto navigio aeque
nauseat ac locuples, quem ducit priva triremis.
Si curatus inaequali tonsore capillos
95
occurri, rides; si forte subucula pexae
trita subest tunicae, vel si toga dissidet impar,
rides: quid, mea cum pugnat sententia secum,
quod petiit spernit, repetit quod nuper omisit,
aestuat et vitae disconvenit ordine toto,
100
diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis?
insanire putas sollemnia me neque rides,
nec medici credis nec curatoris egere
a praetore dati, rerum tutela mearum
cum sis et prave sectum stomacheris ob unguem
105
de te pendentis, te respicientis amici.
Ad summam: sapiens uno minor est Iove, dives,
liber, honoratus, pulcher, rex denique regum,
praecipue sanus, nisi cum pituita molesta est.
p.260
Troiam belli scriptorem. Maxime Lolli,
dum tu declamas Romae, Praeneste relegi;
qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit,
5
cur ita crediderim, nisi quid te distinet, audi.
Fabula, qua Paridis propter narratur amorem
Graecia barbariae lento collisa duello,
stultorum regum et populorum continet aestus.
Antenor censet belli praecidere causam:
10
quid Paris? ut salvus regnet vivatque beatus
cogi posse negat. Nestor componere litis
inter Peliden festinat et inter Atriden;
hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque,
quidquid delirant reges, plectuntur Achivi.
15
seditione, dolis, scelere atque libidine et ira
Iliacos intra muros peccatur et extra.
Rursus, quid virtus et quid sapientia possit,
utile proposuit nobis exemplar Ulixen,
p.264
qui domitor Troiae multorum providus urbes
20
et mores hominum inspexit, latumque per aequor,
dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa
pertulit, adversis rerum immersabilis undis.
Sirenum voces et Circae pocula nosti;
quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset,
25
sub domina meretrice fuisset turpis et excors,
vixisset canis immundus vel amica luto sus.
nos numerus sumus et fruges consumere nati,
sponsi Penelopae nebulones, Alcinoique
in cute curanda plus aequo operata iuventus,
30
cui pulchrum fuit in medios dormire dies et
ad strepitum citharae cessatum ducere curam.
Ut iugulent hominem, surgunt de nocte latrones;
ut te ipsum serves, non expergisceris? atqui
si noles sanus, curres hydropicus; et ni
35
posces ante diem librum cum lumine, si non
intendes animum studiis et rebus honestis,
invidia vel amore vigil torquebere. nam cur
quae laedunt oculum festinas demere; si quid
est animum, differs curandi tempus in annum?
40
dimidium facti qui coepit habet; sapere aude;
incipe! qui recte vivendi prorogat horam,
rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille
labitur et labetur in omne volubilis aevum
Quaeritur argentum puerisque beata creandis
45
uxor, et incultae pacantur vomere silvae:
p.266
quod satis est cui contingit, nihil amplius optet.
non domus et fundus, non aeris acervus et auri
aegroto domini deduxit corpore febris,
non animo curas; valeat possessor oportet,
50
si comportatis rebus bene cogitat uti.
qui cupit aut metuit, iuvat illum sic domus et res,
ut lippum pictae tabulae, fomenta podagram,
auriculas citharae collecta sorde dolentis.
sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit.
55
Sperne voluptates; nocet empta dolore voluptas,
semper avarus eget; certum voto pete finem.
invidus alterius macrescit rebus opimis;
invidia Siculi non invenere tyranni
maius tormentum, qui non moderabitur irae,
60
infectum volet esse, dolor quod suaserit et mens,
dum poenas odio per vim festinat inulto,
ira furor brevis est: animum rege; qui nisi paret
imperat; hunc frenis, hunc tu compesce catena.
Fingit equum tenera docilem cervice magister
65
ire viam qua monstret eques; venaticus, ex quo
tempore cervinam pellem latravit in aula,
militat in silvis catulus, nunc adhibe puro
pectore verba puer, nunc te melioribus offer,
quo semel est imbuta recens, servabit odorem
70
testa diu. quod si cessas aut strenuus anteis,
nec tardum opperior nec praecedentibus insto.
p.268
Iuli Flore, quibus terrarum militet oris
Claudius Augusti privignus, scire laboro.
Thracane vos Hebrusque nivali compede vinctus,
an freta vicinas inter currentia turris,
5
an pingues Asiae campi collesque morantur?
Quid studiosa cohors operum struit? hoc quoque curo.
quis sibi res gestas Augusti scribere sumit?
bella quis et paces longum diffundit in aevum?
quid Titius, Romana brevi venturus in ora?
10
Pindarici fontis qui non expalluit haustus,
fastidire lacus et rivos ausus apertos, ut valet?
ut meminit nostri? fidibusne Latinis
Thebanos aptare modos studet auspice Musa,
an tragica desaevit et ampullatur in arte?
15
quid mihi Celsus agit? monitus multumque monendus,
privatas ut quaerat opes et tangere vitet
p.272
scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo,
ne, si forte suas repetitum venerit olim
grex avium plumas, moveat cornicula risum
20
furtivis nudata coloribus, ipse quid audes?
quae circumvolitas agilis thyma? non tibi parvum
ingenium, non incultum est et turpiter hirtum.
seu linguam causis acuis seu civica iura
respondere paras seu condis amabile carmen,
25
prima feres hederae victricis praemia, quod si
frigida curarum fomenta relinquere posses,
quo te caelestis sapientia duceret, ires. hoc opus,
hoc studium parvi properemus et ampli,
si patriae volumus, si nobis vivere cari.
30
Debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae
quantae conveniat Munatius; an male sarta
gratia nequiquam coit et rescinditur? at vos
seu calidus sanguis seu rerum inscitia vexat
indomita cervice feros, ubicumque locorum
35
vivitis, indigni fraternum rumpere foedus,
pascitur in vestrum reditum votiva iuvenca.
p.274
Albi, nostrorum sermonum candide iudex,
quid nunc te dicam facere in regione Pedana?
scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat,
an tacitum silvas inter reptare salubris,
5
curantem quidquid dignum sapiente bonoque est?
non tu corpus cras sine pectore: di tibi formam,
di tibi divitias dederunt artemque fruendi.
quid voveat dulci nutricula maius alumno,
qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui
10
gratia, fama, valetudo contingat abunde,
et mundus victus non deficiente crumina?
Inter spem curamque, timores inter et iras
omnem crede diem tibi diluxisse supremum,
grata superveniet, quae non sperabitur hora.
15
me pinguem et nitidum bene curata cute vises,
cum ridere voles, Epicuri de grege porcum.
Si potes Archiacis conviva recumbere lectis
nec modica cenare times holus omne patella,
supremo te sole domi, Torquate, manebo,
vina bibes iterum Tauro diffusa palustris
5
inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum.
si melius quid habes, arcesse, vel imperium fer.
iamdudum splendet focus et tibi munda supellex,
mitte levis spes et certamina divitiarum
et Moschi causam: cras nato Caesare festus
10
dat veniam somnumque dies; impune licebit
aestivam sermone benigno tendere noctem.
Quo mihi fortunam, si non conceditur uti?
parcus ob heredis curam nimiumque severus
adsidet insano, potare et spargere flores
15
incipiam, patiarque vel inconsultus haberi.
quid non ebrietas dissignat ? operta recludit,
p.282
spes iubet esse ratas, ad proelia trudit inertem,
sollicitis animis onus eximit, addocet artes.
fecundi calices quem non fecere disertum?
20
contracta quem non in paupertate solutum?
Haec ego procurare et idoneus imperor et non
invitus, ne turpe toral, ne sordida mappa
corruget naris, ne non et cantharus et lanx
ostendat tibi te, ne fidos inter amicos
25
sit qui dicta foras eliminet, ut coeat par
iungaturque pari. Butram tibi Septiciumque,
et nisi cena prior potiorque puella Sabinum
detinet, adsumam. locus est et pluribus umbris:
sed nimis arta premunt olidae convivia caprae,
30
tu quotus esse velis rescribe et rebus omissis
atria servantem postico falle clientem.
Nil admirari prope res est una, Numici,
solaque quae possit facere et servare beatum,
hunc solem et stellas et decedentia certis
tempora momentis sunt qui formidine nulla
5
imbuti spectent: quid censes munera terrae,
quid maris extremos Arabas ditantis et Indos,
ludicra quid, plausus et amici dona Quiritis,
quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?
Qui timet his adversa, fere miratur eodem
10
quo cupiens pacto: pavor est utrobique molestus,
improvisa simul species exterret utrumque.
gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem,
si, quicquid vidit melius peiusve sua spe,
defixis oculis animoque et corpore torpet?
15
insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,
ultra quam satis est Virtutem si petat ipsam.
I nunc, argentum et marmor vetus aeraque et artes
suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores;
gaude quod spectant oculi te mille loquentem;
20
navus mane forum et vespertinus pete tectum,
ne plus frumenti dotalibus emetat agris
Mutus et (indignum, quod sit peioribus ortus)
hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi.
quidquid sub terra est, in apricum proferet aetas,
25
defodiet condetque nitentia, cum bene notum
porticus Agrippae, via te conspexerit Appi,
ire tamen restat Numa quo devenit et Ancus.
Si latus aut renes morbo temptantur acuto,
quaere fugam morbi, vis recte vivere: quis non?
30
si Virtus hoc una potest dare, fortis omissis
hoc age deliciis. Virtutem verba putas et
lucum ligna: cave ne portus occupet alter,
ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas;
mille talenta rotundentur, totidem altera, porro et
35
tertia succedant et quae pars quadret acervum.
scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos
et genus et formam regina Pecunia donat,
ac bene nummatum decorat Suadela Venusque,
mancupiis locuples eget aeris Cappadocum rex:
40
ne fueris hic tu. chlamydes Lucullus, ut aiunt,
si posset centum scaenae praebere rogatus,
"qui possum tot?" ait; “tamen et quaeram et quot habebo
mittam:” post paulo scribit sibi milia quinque
esse domi chlamydum; partem vel tolleret omnis,
45
exilis domus est, ubi non et multa supersunt
et dominum fallunt et prosunt furibus. ergo
p.290
si res sola potest facere et servare beatum,
hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas.
Si fortunatum species et gratia praestat,
50
mercemur servum, qui dictet nomina, laevum
qui fodicet latus et cogat trans pondera dextram
porrigere: “hic multum in Fabia valet, ille Velina;
cui libet hic fasces dabit eripietque curule
cui volet importunus ebur.” "frater," "pater" adde:
55
ut cuique est aetas, ita quemque facetus adopta.
Si bene qui cenat bene vivit, lucet, eamus
quo ducit gula; piscemur, venemur, ut olim
Gargilius, qui mane plagas, venabula, servos
differtum transire forum populumque iubebat,
60
unus ut e multis populo spectante referret
emptum mulus aprum, crudi tumidique lavemur,
quid deceat, quid non, obliti, Caerite cera
digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei,
cui potior patria fuit interdicta voluptas.
65
si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque
nil est iucundum, vivas in amore iocisque?.
Vive, vale! si quid novisti rectius istis,
candidus imperti; si nil, his utere mecum.
p.292
Quinque dies tibi pollicitus me rure futurum,
Sextilem totum mendax desideror. atque
si me vivere vis sanum recteque valentem,
quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti,
5
Maecenas, veniam, dum ficus prima calorque
dissignatorem decorat lictoribus atris,
dum pueris omnis pater et matercula pallet,
officiosaque sedulitas et opella forensis
adducit febris et testamenta resignat.
10
quod si bruma nives Albanis illinet agris,
ad mare descendet vates tuus et sibi parcet
contractusque leget; te, dulcis amice, reviset
cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima.
Non quo more piris vesci Calaber iubet hospes,
15
tu me fecisti locupletem. "vescere, sodes."
"iam satis est.""at tu quantum vis tolle.""benigne."
"non invisa feres pueris munuscula parvis."
"tam teneor dono, quam si dimittar onustus."
"ut libet; haec porcis hodie comedenda relinques. "
p.296
20
prodigus et stultus donat quae spernit et odit;
haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis,
vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,
nec tamen ignorat quid distent aera lupinis.
dignum praestabo me etiam pro laude merentis.
25
quod si me noles usquam discedere, reddes
forte latus, nigros angusta fronte capillos,
reddes dulce loqui, reddes ridere decorum et
inter vina fugam Cinarae maerere protervae.
Forte per angustam tenuis volpecula rimam
30
repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus
ire foras pleno tendebat corpore frustra;
cui mustela procul, "si vis," ait, “effugere istinc,
macra cavum repetes artum, quem macra subisti.”
hac ego si compellor imagine, cuncta resigno;
35
nec somnum plebis laudo satur altilium nec
otia divitiis Arabum Uberrima muto.
saepe verecundum laudasti, rexque paterque
audisti coram nec verbo parcius absens:
inspice si possum donata reponere laetus.
40
haud male Telemachus, proles parientis Ulixei:
“non est aptus equis Ithace locus, ut neque planis
p.298
porrectus spatiis nec multae prodigus herbae:
Atride, magis apta tibi tua dona relinquam.”
parvum parva decent: mihi iam non regia Roma,
45
sed vacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum.
Strenuus et fortis causisque Philippus agendis
clarus, ab officiis octavam circiter horam
dum redit atque Foro nimium distare Carinas
iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,
50
adrasum quendam vacua tonsoris in umbra
cultello proprios purgantem leniter unguis.
"Demetri," (puer hic non laeve iussa Philippi
accipiebat) “abi, quaere et refer, unde domo, quis,
cuius fortunae, quo sit patre quove patrono.”
55
it, redit et narrat, Voltcium nomine Menam,
praeconem, tenui censu, sine crimine, notum
et properare loco et cessare et quaerere et uti,
gaudentem parvisque sodalibus et lare certo
et ludis et post decisa negotia Campo.
60
“scitari libet ex ipso quodcumque refers: dic
ad cenam veniat.” non sane credere Mena,
mirari secum tacitus, quid multa? "benigne,"
respondet. "neget ille mihi?" “negat improbus et te
neglegit aut horret.” Volteium mane Philippus
65
vilia vendentem tunicato scruta popello
occupat et salvere iubet prior, ille Philippo
excusare laborem et mercennaria vincla,
p.300
quod non mane domum venisset, denique quod non
providisset eum. “sic ignovisse putato
70
me tibi, si cenas hodie mecum.” "ut libet." “ergo
post nonam venies: nunc i, rem strenuus auge.”
ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus
tandem dormitum dimittitur. Hic ubi saepe
occultum visus decurrere piscis ad hamum,
75
mane cliens et iam certus conviva, iubetur
rura suburbana indictis comes ire Latinis,
impositus mannis arvum caelumque Sabinum
non cessat laudare, videt ridetque Philippus,
et sibi dum requiem, dum risus undique quaerit,
80
dum septem donat sestertia, mutua septem
promittit, persuadet uti mercetur agellum.
mercatur. ne te longis ambagibus ultra
quam satis est morer, ex nitido fit rusticus atque
sulcos et vineta crepat mera, praeparat ulmos,
85
immoritur studiis et amore senescit habendi.
verum ubi oves furto, morbo periere capellae,
spem mentita seges, bos est enectus arando,
offensus damnis media de nocte caballum
arripit iratusque Philippi tendit ad aedis.
90
quem simul aspexit scabrum intonsumque Philippus,
"durus," ait, “Voltei, nimis attentusque videris
esse mihi.” “pol, me miserum, patrone, vocares,
si velles,” inquit, “verum mihi ponere nomen.
p.302
quod te per Genium dextramque deosque Penatis
95
obsecro et obtestor, vitae me redde priori!”
Qui semel aspexit, quantum dimissa petitis
praestent, mature redeat repetatque relicta.
metiri se quemque suo modulo ae pede verum est.
p.304
Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano
Musa rogata refer, comiti scribaeque Neronis,
si quaeret quid agam, dic multa et pulchra minantem
vivere nec recte nec suaviter; haud quia grando
5
contuderit vitis oleamque momorderit aestus,
nec quia longinquis armentum aegrotet in agris;
sed quia mente minus validus quam corpore toto
nil audire velim, nil discere, quod levet aegrum;
fidis offendar medicis, irascar amicis,
10
cur me funesto properent arcere veterno;
quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam;
Romae Tibur amem ventosus, Tibure Romam.
Post haec, ut valeat, quo pacto rem gerat et se,
ut placeat iuveni percontare utque cohorti,
15
si dicet, "recte," primum gaudere, subinde
praeceptum auriculis hoc instillare memento:
"ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus."
p.308
Septimius, Claudi, nimirum intellegit unus,
quanti me facias, nam cum rogat et prece cogit
scilicet ut tibi se laudare et tradere coner,
dignum mente domoque legentis honesta Neronis,
5
munere cum fungi propioris censet amici,
quid possim videt ac novit me valdius ipso.
multa quidem dixi cur excusatus abirem;
sed timui mea ne finxisse minora putarer,
dissimilator opis propriae, mihi commodus uni.
10
sic ego, maioris fugiens opprobria culpae,
frontis ad urbanae descendi praemia, quod si
depositum laudas ob amici iussa pudorem,
scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque.
p.312
Urbis amatorem Fuscum salvere iubemus
ruris amatores, hac in re scilicet una
multum dissimiles, at cetera paene gemelli
fraternis animis (quidquid negat alter, et alter)
5
adnuimus pariter vetuli notique columbi.
Tu nidum servas; ego laudo ruris amoeni
rivos et musco circumlita saxa nemusque.
quid quaeris? vivo et regno, simul ista reliqui
quae vos ad caelum effertis rumore secundo,
10
utque sacerdotis fugitivus liba recuso;
pane egeo iam mellitis potiore placentis.
Vivere Naturae si convenienter oportet,
ponendaeque domo quaerenda est area primum,
novistine locum potiorem rure beato?
15
est ubi plus tepeant hiemes, ubi gratior aura
leniat et rabiem Canis et momenta Leonis,
cum semel accepit Solem furibundus acutum?
est ubi divellat somnos minus invida Cura?
deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis?
p.316
20
purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum,
quam quae per pronum trepidat cum murmure rivum?
nempe inter varias nutritur silva columnas,
laudaturque domus longos quae prospicit agros.
Naturam expelles furca, tamen usque recurret,
25
et mala perrumpet furtim fastidia victrix.
Non, qui Sidonio contendere callidus ostro
nescit Aquinatem potantia vellera fucum,
certius accipiet damnum propiusve medullis,
quam qui non poterit vero distinguere falsum,
30
quem res plus nimio delectavere secundae,
mutatae quatient. si quid mirabere, pones
invitus, fuge magna: Meet sub paupere tecto
reges et regum vita praecurrere amicos.
Cervus equum pugna melior communibus herbis
35
pellebat, donec minor in certamine longo
imploravit opes hominis frenum que recepit;
sed postquam victor violens discessit ab hoste,
non equitem dorso, non frenum depulit ore.
sic qui pauperiem veritus potiore metallis
40
libertate caret, dominum vehet improbus atque
serviet aeternum, quia parvo nesciet uti.
cui non conveniet sua res, ut calceus olim,
si pede maior erit, subvertet, si minor, uret.
p.318
Laetus sorte tua vives sapienter, Aristi,
45
nec me dimittes incastigatum, ubi plura
cogere quam satis est ac non cessare videbor,
imperat aut servit collecta pecunia cuique,
tortum digna sequi potius quam ducere funem.
Haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae,
50
excepto quod non simul esses, cetera laetus.
p.320
Quid tibi visa Chios, Bullati, notaque Lesbos,
quid concinna Samos, quid Croesi regia Sardis,
Zmyrna quid et Colophon? maiora minorave fama,
cunctane prae Campo et Tiberino flumine sordent?
5
an venit in votum Attalicis ex urbibus una,
an Lebedum laudas odio maris atque viarum?
scis Lebedus quid sit: Gabiis desertior atque
Fidenis vicus; tamen illic vivere vellem,
oblitusque meorum, obliviscendus et illis,
10
Neptunum procul e terra spectare furentem.
Sed neque qui Capua Romam petit, imbre lutoque
aspersus, volet in caupona vivere; nec qui
frigus collegit, furnos et balnea laudat
ut fortunatam plene praestantia vitam;
15
nec si te validus iactaverit Auster in alto,
idcirco navem trans Aegaeum mare vendas.
Incolumi Rhodos et Mytilene pulchra facit quod
paenula solstitio, campestre nivalibus auris,
per brumam Tiberis, Sextili mense caminus.
p.324
20
dum licet ac voltum servat Fortuna benignum,
Romae laudetur Samos et Chios et Rhodos absens,
tu quamcumque deus tibi fortunaverit horam
grata sume manu, neu dulcia differ in annum;
ut quocumque loco fueris vixisse libenter
25
te dicas, nam si ratio et prudentia curas,
non locus effusi late maris arbiter aufert,
caelum, non animum, mutant, qui trans mare currunt,
strenua nos exercet inertia: navibus atque
quadrigis petimus bene vivere, quod petis hic est,
30
est Ulubris, animus si te non deficit aequus.
p.326
Fructibus Agrippae Siculis, quos colligis, Ieci,
si recte frueris, non est ut copia maior
ab Iove donari possit tibi. tolle querellas:
pauper enim non est, cui rerum suppetit usus,
5
si ventri bene, si lateri est pedibusque tuis, nil
divitiae poterunt regales addere maius.
si forte in medio positorum abstemius herbis
vivis et urtica, sic vives protinus, ut te
confestim liquidus Fortunae rivus inauret,
10
vel quia naturam mutare pecunia nescit,
vel quia cuncta putas una virtute minora.
Miramur, si Democriti pecus edit agellos
cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox;
cum tu inter scabiem tantam et contagia lucri
15
nil parvum sapias et adhuc sublimia cures:
quae mare compescant causae, quid temperet annum,
stellae sponte sua iussaene vagentur et errent,
quid premat obscurum lunae, quid proferat orbem,
quid velit et possit rerum concordia discors,
20
Empedocles an Stertinium deliret acumen.
Verum seu piscis seu porrum et caepe trucidas,
p.330
utere Pompeio Grospho et, si quid petet, ultro
defer; nil Grosphus nisi verum orabit et aequum,
vilis amicorum est annona, bonis ubi quid deest.
25
Ne tamen ignores, quo sit Romana loco res,
Cantaber Agrippae, Claudi virtute Neronis
Armenius cecidit; ius imperiumque Phraates
Caesaris accepit genibus minor; aurea fruges
Italiae pleno defudit Copia cornu.
p.332
Ut proficiscentem docui te saepe diuque,
Augusto reddes signata volumina, Vini,
si validus, si laetus erit, si denique poscet;
ne studio nostri pecces odiumque libellis
5
sedulus importes opera vehemente minister.
si te forte meae gravis uret sarcina chartae,
abicito potius, quam quo perferre iuberis
clitellas ferus impingas, Asinaeque paternum
cognomen vertas in risum et fabula fias.
10
Viribus uteris per divos, flumina, lamas.
victor propositi simul ac perveneris illuc,
sic positum servabis onus, ne forte sub ala
fasciculum portes librorum ut rusticus agnum,
ut vinosa glomus furtivae Pyrria lanae,
15
ut cum pilleolo soleas conviva tribulis.
neu volgo narres te sudavisse ferendo
carmina, quae possint oculos aurisque morari
Caesaris, oratus multa prece, nitere porro,
vade; vale; cave ne titubes mandataque frangas.
p.336
Vilice silvarum et milli me reddentis agelli,
quem tu fastidis, habitatum quinque focis et
quinque bonos solitum Variam dimittere patres,
certemus, spinas animone ego fortius an tu
5
evellas agro, et melior sit Horatius an res.
Me quamvis Lamiae pietas et cura moratur,
fratrem maerentis, rapto de fratre dolentis
insolabiliter, tamen istuc mens animusque
fert et amat spatiis obstantia rumpere claustra,
10
rure ego viventem, tu dicis in urbe beatum.
cui placet alterius, sua nimirum est odio sors.
stultus uterque locum immeritum causatur inique:
in culpa est animus, qui se non effugit umquam.
Tu mediastinus tacita prece rura petebas,
15
nunc urbem et ludos et balnea vilicus optas:
me constare mihi scis et discedere tristem
quandocumque trahunt invisa negotia Romam,
non eadem miramur; eo disconvenit inter
meque et te. nam quae deserta et inhospita tesqua
20
credis, amoena vocat mecum qui sentit, et odit
p.340
quae tu pulchra putas, fornix tibi et uncta popina
incutiunt urbis desiderium, video, et quod
angulus iste feret piper et tus ocius uva,
nec vicina subest vinum praebere taberna
25
quae possit tibi, nec meretrix tibicina, cuius
ad strepitum salias terrae gravis; et tamen urges
iampridem non tacta ligonibus arva bovemque
disiunctum curas et strictis frondibus exples;
addit opus pigro rivus, si decidit imber,
30
multa mole docendus aprico parcere prato.
Nunc age, quid nostrum concentum dividat audi.
quem tenues decuere togae nitidique capilli,
quem scis immunem Cinarae placuisse rapaci,
quem bibulum liquidi media de luce Falerni,
35
cena brevis iuvat et prope rivum somnus in herba;
nec lusisse pudet, sed non incidere ludum,
non istic obliquo oculo mea commoda quisquam
limat, non odio obscuro morsuque venenat:
rident vicini glaebas et saxa moventem.
40
cum servis urbana diaria rodere mavis;
horum tu in numerum voto ruis: invidet usum
lignorum et pecoris tibi calo argutus et horti,
optat ephippia bos, piger optat arare caballus.
quam scit uterque libens censebo exerceat artem.
p.342
Quae sit hiems Veliae, quod caelum, Vala, Salerni,
quorum hominum regio et qualis via (nam mihi Baias
Musa supervacuas Antonius, et tamen illis
me facit invisum, gelida cum perluor unda
5
per medium frigus, sane murteta relinqui
dictaque cessantem nervis elidere morbum
sulfura contemni vicus gemit, invidus aegris,
qui caput et stomachum supponere fontibus audent
Clusinis Gabiosque petunt et frigida rura.
10
mutandus locus est et deversoria nota
praeteragendus equus, “quo tendis? non mihi Cumas
est iter aut Baias,” laeva stomachosus habena
dicet eques; sed equi frenato est auris in ore);
maior utrum populum frumenti copia pascat;
15
collectosne bibant imbres puteosne perennis
iugis aquae (nam vina nihil moror illius orae:
rure meo possum quidvis perferre patique;
ad mare cum veni, generosum et lene requiro,
quod curas abigat, quod cum spe divite manet
20
in venas animumque meum, quod verba ministret,
quod me Lucanae iuvenem commendet amicae);
p.346
tractus uter pluris lepores, uter educet apros;
utra magis piscis et echinos aequora celent,
pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reverti,
25
scribere te nobis, tibi nos accredere par est.
Maenius, ut rebus maternis atque paternis
fortiter absumptis urbanus coepit haberi
scurra vagus, non qui certum praesepe teneret,
impransus non qui civem dinosceret hoste,
30
quaelibet in quemvis opprobria fingere saevus,
pernicies et tempestas barathrumque macelli,
quidquid quaesierat, ventri donabat avaro.
hic ubi nequitiae fautoribus et timidis nil
aut paulum abstulerat, patinas cenabat omasi,
35
vilis et agninae, tribus ursis quod satis esset;
scilicet ut ventres lamna candente nepotum
diceret urendos correctus Bestius. idem,
quidquid erat nactus praedae maioris, ubi omne
verterat in fumum et cinerem, "non hercule miror,"
40
aiebat, “si qui comedunt bona, cum sit obeso
nil melius turdo, nil vulva pulchrius ampla.”
Nimirum hic ego sum. nam tuta et parvola laudo,
cum res deficiunt, satis inter vilia fortis :
verum ubi quid melius contingit et unctius, idem
45
vos sapere et solos aio bene vivere, quorum
conspicitur nitidis fundata pecunia villis.
p.348
Ne perconteris, fundus meus, optime Quincti,
arvo pascat erum an bacis opulentet olivae,
pomisne an pratis an amicta vitibus ulmo,
scribetur tibi forma loquaciter et situs agri.
5
Continui montes, ni dissocientur opaca
valle, sed ut veniens dextrum latus aspiciat sol,
laevum discedens curru fugiente vaporet.
temperiem laudes, quid si rubicunda benigni
corna vepres et pruna ferant? si quercus et ilex
10
multa fruge pecus, multa dominum iuvet umbra?
dicas adductum propius frondere Tarentum,
fons etiam rivo dare nomen idoneus, ut nec
frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus,
infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo.
15
hae latebrae dulces, etiam, si credis, amoenae,
incolumem tibi me praestant Septembribus horis.
p.352
Tu recte vivis, si curas esse quod audis,
iactamus iam pridem omnis te Roma beatum;
sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas,
20
neve putes alium sapiente bonoque beatum,
neu, si te populus sanum recteque valentem
dictitet, occultam febrem sub tempus edendi
dissimules, donec manibus tremor incidat unctis.
stultorum incurata pudor malus ulcera celat.
25
Si quis bella tibi terra pugnata marique
dicat et his verbis vacuas permulceat auris:
“tene magis salvum populus velit an populum tu,
servet in ambiguo, qui consulit et tibi et urbi,
Iuppiter,” Augusti laudes agnoscere possis:
30
cum pateris sapiens emendatusque vocari,
respondesne tuo, dic sodes, nomine? “nempe
vir bonus et prudens dici delector ego ac tu.”
qui dedit hoc hodie, cras, si volet, auferet, ut si
detulerit fasces indigno, detrahet idem.
35
"pone, meum est" inquit: pono tristisque recedo.
idem si clamet furem, neget esse pudicum,
contendat laqueo collum pressisse paternum,
mordear opprobriis falsis mutemque colores?
falsus honor iuvat et mendax infamia terret
40
quem nisi mendosum et medicandum ? Vir bonus est quis?
p.354
“qui consulta patrum, qui leges imaque servat,
quo multae magnaeque secantur iudice lites,
quo res sponsore et quo causae teste tenentur.”
sed videt hunc omnis domus et vicinia tota
45
introrsum turpem, speciosum pelle decora.
"nec furtum feci nec fugi," si mihi dicat
servus, "habes pretium, loris non ureris," aio.
"non hominem occidi:""non pasces in cruce corvos."
"sum bonus et frugi :" renuit negitatque Sabellus.
50
cautus enim metuit foveam lupus accipiterque
suspectos laqueos et opertum miluus hamum,
oderunt peccare boni virtutis amore,
tu nihil admittes in te formidine poenae:
sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.
55
nam de mille fabae modiis cum surripis unum,
damnum est, non facinus, mihi pacto lenius isto.
vir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal,
quandocumque deos vel porco vel bove placat,
"Line pater!" clare, clare cum dixit, "Apollo! "
60
labra movet metuens audiri: “pulchra Laverna,
da mihi fallere, da iusto sanctoque videri,
noctem peccatis et fraudibus obice nubem.”
Qui melior servo, qui liberior sit avarus,
in triviis fixum cum se demittit ob assem,
p.356
65
non video; nam qui cupiet, metuet quoque; porro,
qui metuens vivet, liber mihi non erit umquam,
perdidit arma, locum Virtutis deseruit, qui
semper in augenda festinat et obruitur re.
vendere cum possis captivum, occidere noli;
70
serviet utiliter; sine pascat durus aretque,
naviget ac mediis hiemet mercator in undis,
annonae prosit, portet frumenta penusque.
Vir bonus et sapiens audebit dicere: “Pentheu,
rector Thebarum, quid me perferre patique
75
indignum coges?” "Adimam bona." “Nempe pecus, rem,
lectos, argentum: tollas licet.” “In manicis ot
compedibus saevo te sub custode tenebo.”
"Ipse deus, simul atque volam, me solvet." opinor,
hoc sentit "moriar." mors ultima linea rerum est.
p.358
Quamvis, Scaeva, satis per te tibi consulis et scis,
quo tandem pacto deceat maioribus uti,
disce, docendus adhuc quae censet amiculus, ut si
caecus iter monstrare velit; tamen aspice si quid
5
et nos, quod cures proprium fecisse, loquantur.
Si te grata quies et primam somnus in horam
delectat, si te pulvis strepitusque rotarum,
si laedit caupona, Ferentinum ire iubebo,
nam neque divitibus contingunt gaudia solis,
10
nec vixit male, qui natus moriensque fefellit.
si prodesse tuis pauloque benignius ipsum
te tractare voles, accedes siccus ad unctum.
“Si pranderet holus patienter, regibus uti
nollet Aristippus.” “si sciret regibus uti,
15
fastidiret holus qui me notat.” utrius horum
verba probes et facta doce, vel iunior audi
cur sit Aristippi potior sententia, namque
mordacem Cynicum sic eludebat, ut aiunt:
p.362
“scurror ego ipse mihi, populo tu; rectius hoc et
20
splendidius multo est. equus ut me portet, alat rex,
officium facio; tu poscis vilia, verum
dante minor, quamvis fers te nullius egentem.”
omnis Aristippum decuit color et status et res,
temptantem maiora, fere praesentibus aequum,
25
contra, quem duplici panno patientia velat,
mirabor, vitae via si conversa decebit.
alter purpureum non exspectabit amictum,
quidlibet indutus celeberrima per loca vadet,
personamque feret non inconcinnus utramque;
30
alter Mileti textam cane peius et angui
vitabit chlamydem, morietur frigore, si non
rettuleris pannum. refer et sine vivat ineptus.
Res gerere et captos ostendere civibus hostis
attingit solium Iovis et caelestia temptat:
35
principibus placuisse viris non ultima laus est.
non cuivis homini contingit adire Corinthum.
sedit qui timuit ne non succederet. “Esto.
quid, qui pervenit, fecitne viriliter?” atqui
hic est aut nusquam, quod quaerimus, hic onus horret,
40
ut parvis animis et parvo corpore maius;
p.364
hic subit et perfert, aut virtus nomen inane est,
aut decus et pretium recte petit experiens vir.
Coram rege sua de paupertate tacentes
plus poscente ferent : distat, sumasne pudenter
45
an rapias; atqui rerum caput hoc erat, hic fons.
“indotata mihi soror est, paupercula mater,
et fundus nec vendibilis nec pascere firmus,”
qui dicit, clamat, "victum date!" succinit alter,
"et mihi!" dividuo findetur munere quadra,
50
sed tacitus pasci si posset corvus, haberet
plus dapis et rixae multo minus invidiaeque.
Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum
qui queritur salebras et acerbum frigus et imbres,
aut cistam effractam et subducta viatica plorat,
55
nota refert meretricis acumina, saepe catellam,
saepe periscelidem raptam sibi flentis, uti mox
nulla fides damnis verisque doloribus adsit,
nec semel irrisus triviis attollere curat
fracto crure planum, licet illi plurima manet
60
lacrima, per sanctum iuratus dicat Osirim:
"credite, non ludo; crudeles, tollite claudum! "
"quaere peregrinum," vicinia rauca reclamat.
p.366
Si bene te novi, metues, liberrime Lolli,
scurrantis speciem praebere, professus amicum
ut matrona meretrici dispar erit atque
discolor, infido scurrae distabit amicus,
5
est huic diversum vitio vitium prope maius,
asperitas agrestis et inconcinna gravisque,
quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
dum volt libertas dici mera veraque virtus,
virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.
10
alter in obsequium plus aequo pronus et imi
derisor lecti sic nutum divitis horret,
sic iterat voces et verba cadentia tollit,
ut puerum saevo credas dictata magistro
reddere vel partis mimum tractare secundas.
15
alter rixatur de lana saepe caprina,
propugnat nugis armatus: “scilicet, ut non
sit mihi prima fides, et vere quod placet ut non
acriter elatrem! pretium aetas altera sordet.”
p.370
ambigitur quid enim? Castor sciat an Dolichos plus;
20
Brundisium Minuci melius via ducat an Appi.
Quem damnosa Venus, quem praeceps alea nudat,
gloria quem supra vires et vestit et unguit,
quem tenet argenti sitis importuna famesque,
quem paupertatis pudor et fuga, dives amicus,
25
saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
aut, si non odit, regit ac veluti pia mater
plus quam se sapere et virtutibus esse priorem
volt et ait prope vera: “meae (contendere noli)
stultitiam patiuntur opes; tibi parvola res est.
30
arta decet sanum comitem toga; desine mecum
certare.” Eutrapelus, cuicumque nocere volebat,
vestimenta dabat pretiosa: “beatus enim iam
cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,
dormiet in lucem, scorto postponet honestum
35
officium, nummos alienos pascet, ad imum
Thraex erit aut holitoris aget mercede caballum.”
Arcanum neque tu scrutaberis illius umquam,
commissumque teges et vino tortus et ira.
nec tua laudabis studia aut aliena reprendes,
40
nec, cum venari volet ille, poemata panges.
gratia sic fratrum geminorum, Amphionis atque
Zethi, dissiluit, donec suspecta severo
conticuit lyra. fraternis cessisse putatur
moribus Amphion: tu cede potentis amici
p.372
45
lenibus imperiis, quotiensque educet in agros
Aetolis onerata plagis iumenta canesque,
surge et inhumanae senium depone Camenae,
cenes ut pariter pulmenta laboribus empta:
Romanis sollemne viris opus, utile famae
50
vitaeque et membris; praesertim cum valeas et
vel cursu superare canem vel viribus aprum
possis, adde virilia quod speciosius arma
non est qui tractet; scis, quo clamore coronae
proelia sustineas campestria; denique saevam
55
militiam puer et Cantabrica bella tulisti
sub duce qui templis Parthorum signa refigit
nunc et, si quid abest. Italis adiudicat armis.
Ac ne te retrahas et inexcusabilis absis,
quamvis nil extra numerum fecisse modumque
60
curas, interdum nugaris rure paterno:
partitur lintres exercitus, Actia pugna
te duce per pueros hostili more refertur;
adversarius est frater, lacus Hadria, donec
alterutrum velox Victoria fronde coronet,
65
consentire suis studiis qui crediderit te,
fautor utroque tuum laudabit pollice ludum.
p.374
Protinus ut moneam (si quid monitoris eges tu)
quid de quoque viro et cui dicas, saepe videto,
percontatorem fugito: nam garrulus idem est,
70
nec retinent patulae commissa fideliter aures,
et semel emissum volat irrevocabile verbum,
non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve
intra marmoreum venerandi limen amici,
ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
75
munere te parvo beet aut incommodus angat.
qualem commendes, etiam atque etiam aspice, ne mox
incutiant aliena tibi peccata pudorem,
fallimur et quondam non dignum tradimus: ergo
quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri,
80
ut penitus notum, si temptent crimina, serves
tuterisque tuo fidentem praesidio: qui
dente Theonino cum circumroditur, ecquid
ad te post paulo ventura pericula sentis?
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
85
et neglecta solent incendia sumere vires.
Dulcis inexpertis cultura potentis amici:
expertus metuit. tu, dum tua navis in alto est,
hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura.
oderunt hilarem tristes tristemque iocosi,
90
sedatum celeres, agilem navumque remissi;
potores bibuli media de nocte Falerni
oderunt porrecta negantem pocula, quamvis
nocturnos iures te formidare tepores.
p.376
deme supercilio nubem: plerumque modestus
95
occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi.
Inter cuncta leges et percontabere doctos,
qua ratione queas traducere leniter aevum,
num te semper inops agitet vexetque cupido,
num pavor et rerum mediocriter utilium spes,
100
virtutem doctrina paret Naturane donet,
quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum,
quid pure tranquillet, honos an dulce lucellum,
an secretum iter et fallentis semita vitae.
Me quotiens reficit gelidus Digentia rivus,
105
quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus,
quid sentire putas? quid credis, amice, precari?
sit mihi quod nunc est, etiam minus, et mihi vivam
quod superest aevi, si quid superesse volunt di;
sit bona librorum et provisae frugis in annum
110
copia, neu fluitem dubiae spe pendulus horae.
Sed satis est orare Iovem, qui ponit et aufert,
det vitam, det opes; aequum mi animum ipse parabo.
p.378
Prisco si credis, Maecenas docte, Cratino,
nulla placere diu nec vivere carmina possunt,
quae scribuntur aquae potoribus. ut male sanos
adscripsit Liber Satyris Faunisque poetas,
5
vina fere dulces oluerunt mane Camenae.
laudibus arguitur vini vinosus Homerus;
Ennius ipse pater numquam nisi potus ad arma
prosiluit dicenda. “Forum Putealque Libonis
mandabo siccis, adimam cantare severis :”
10
hoc simul edixi, non cessavere poetae
nocturno certare mero, putere diurno,
quid? si quis voltu torvo ferus et pede nudo
exiguaeque togae simulet textore Catonem,
virtutemne repraesentet moresque Catonis?
15
rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua,
dum studet urbanus tenditque disertus haberi.
p.382
decipit exemplar vitiis imitabile: quod si
pallorem casu, biberent exsangue cuminum.
o imitatores, servum pecus, ut mihi saepe
20
bilem, saepe iocum vestri movere tumultus!
Libera per vacuum posui vestigia princeps,
non aliena meo pressi pede. qui sibi fidet,
dux reget examen. Parios ego primus iambos
ostendi Latio, numeros animosque secutus
25
Archilochi, non res et agentia verba Lycamben.
ac ne me foliis ideo brevi oribus ornes,
quod timui mutare modos et carminis artem,
temperat Archilochi Musam pede mascula Sappho,
temperat Alcaeus, sed rebus et ordine dispar,
30
nec socerum quaerit, quem versibus oblinat atris,
nec sponsae laqueum famoso carmine nectit,
hunc ego, non alio dictum prius ore, Latinus
volgavi fidicen. iuvat immemorata ferentem
ingenuis oculisque legi manibusque teneri.
35
Scire velis, mea cur ingratus opuscula lector
laudet ametque domi, premat extra limen iniquus:
non ego ventosae plebis suffragia venor
impensis cenarum et tritae munere vestis;
non ego, nobilium scriptorum auditor et ultor,
p.384
40
grammaticas ambire tribus et pulpita dignor.
hinc illae lacrimae. “spissis indigna theatris
scripta pudet recitare et nugis addere pondus,”
si dixi, "rides," ait, “et Iovis auribus ista
servas: fidis enim manare poetica mella
45
te solum, tibi pulcher.” ad haec ego naribus uti
formido et, luctantis acuto ne secer ungui,
"displicet iste locus," clamo et diludia posco,
ludus enim genuit trepidum certamen et iram,
ira truces inimicitias et funebre bellum.
p.386
Vertumnum Ianumque, liber, spectare videris,
scilicet ut prostes Sosiorum pumice mundus.
odisti clavis et grata sigilla pudico;
paucis ostendi gemis et communia laudas,
5
non ita nutritus, fuge quo descendere gestis.
non erit emisso reditus tibi. “quid miser egi?
quid volui?” dices, ubi quis te laeserit, et scis
in breve te cogi, cum plenus languet amator.
Quod si non odio peccantis desipit augur,
10
carus eris Romae, donec te deserat aetas;
contrectatus ubi manibus sordeseere volgi
coeperis, aut tineas pasees taciturnus inertis
aut fugies Uticam aut vinctus mitteris Ilerdam.
ridebit monitor non exauditus, ut ille
15
qui male parentem in rupes protrusit asellum
iratus: quis enim invitum servare laboret?
hoc quoque te manet, ut pueros elementa docentem
occupet extremis in vicis balba senectus.
Cum tibi sol tepidus pluris admoverit auris,
20
me libertino natum patre et in tenui re
maiores pinnas nido extendisse loqueris,
ut quantum generi demas virtutibus addas;
me primis urbis belli placuisse domique,
corporis exigui, praecanum. solibus aptum,
25
irasci celerem, tamen ut placabilis essem.
forte meum si quis te percontabitur aevum,
me quater undenos sciat implevisse Decembris,
collegam Lepidum quo duxit Lollius anno.
p.392