Reading Center

hoc quid est? venit praetor; frumentum, inquit, me abs te emere oportet. optime. modium denario^[*]denario modium O . benigne ac liberaliter; nam ego ternis^[*]ternis cO: tribus p rell. HS non possum vendere. mihi frumentum^[*]frumentum cO: frumento p rell. Nam Naugerius (i, §133; ii, §72): non p rell.: om. O non opus est, nummos volo. nam sperabam^[*]sperabam cOq: speraveram p rell. , inquit arator, me ad denarios perventurum; sed, si ita necesse est, quanti frumentum sit considera. video esse binis HS. quid ergo a me tibi nummorum dari potest, cum senatus tibi quaternos HS dederit? quid poscit^[*]poscit O: possit p rell. ? attendite et, vos quaeso, simul, iudices^[*]iudices simul O , aequitatem praetoris attendite.

Quaternos HS, quos mihi senatus decrevit et ex aerario dedit, ego habebo et in cistam transferam de fisco. quid postea? quid? pro ^[*]Quid praeterea O1 singulis modiis, quos tibi impero, tu mihi octonos HS dato. qua ratione? quid quaeris rationem? non tantam rationem res habet quantam utilitatem atque praedam. dic, dic^[*]dic dic cO: dic p rell. , inquit ille, planius. senatus te voluit mihi nummos, me tibi frumentum dare: tu eos nummos quos mihi senatus dare voluit ipse habebis^[*]habes O ; a me, cui singulos denarios a te dari^[*]denarios a te dari πk: denarios dari rell. praeter O (dare denarios) oportuit, binos auferes et huic praedae ac direptioni cellae nomen impones^[*]auferes... impones c: aufers... imponis rell. edd. ?

haec deerat iniuria et haec calamitas aratoribus te praetore qua reliquis fortunis omnibus everterentur. nam quid esse reliqui poterat ei qui per hanc iniuriam non modo fructum omnem amitteret^[*]amitteret O: amittere p rell. , sed etiam omne^[*]omne p rell.: om. O instrumentum vendere cogeretur? quonam se verteret? ex quo fructu nummos quos tibi daret inveniret? decumarum nomine tantum erat ablatum quantum voluntas tulerat Aproni: pro alteris decumis emptoque frumento aut nihil datum aut tantum^[*]aut tantum datum om. π : datum om. O datum quantum reliqui scribae fecerant^[*]scribae fecerant cO: scriba fecerat p rell. , aut ultro etiam, id quod didicistis, ablatum. cogantur etiam nummi ab aratore? quo modo, quo iure, quo exemplo? nam cum fructus diripiebantur aratorum atque omni lacerabantur iniuria, videbatur id perdere arator quod aratro ipse quaesisset, in quo elaborasset, quod agri segetesque extulissent;

quibus iniuriis gravissimis tamen illud erat miserum solacium, quod id perdere videbatur quod alio praetore eodem ex agro reparare posset. nummos vero ut det^[*]det Lamb. in mg. 1584: daret p codd. arator quos non exarat^[*]exarat cO: exararat V: quos non exarat om. p rell. , quos non aratro ac manu quaerit, boves et aratrum ipsum atque omne instrumentum vendat necesse est. non enim debetis hoc cogitare: habet^[*]habet (post nummis) cO: habet idem Vċ (ut videtur), p rell. idem in nummis, habet in urbanis praediis. nam cum aratori aliquid^[*]aliquid cO: onus aliquod p et pler.: ius aliquod V: fort. aratoribus aliquid? imponitur, non hominis^[*]hominis VcO: homines p rell. si quae sunt praeterea facultates, sed arationis ipsius vis ac ratio consideranda est, quid ea sustinere, quid pati, quid efficere possit ac debeat; quamquam illi quoque homines sunt^[*]quoque hom. sunt V: quoque sunt hom. p rell. praeter O (hom. qu. sunt) ab isto omni ratione exinaniti ac perditi, tamen hoc vobis est statuendum, quid aratorem ipsum arationis nomine muneris in rem publicam fungi ac sustinere velitis. imponitis decumas, patiuntur; alteras, temporibus vestris serviendum putant; dent emptum^[*]dent emptum p rell. (demptum O): dent om. V praeterea; dabunt, si voletis.

haec quam sint gravia, et quid his rebus detractis possit ad dominos puri ac reliqui pervenire, credo vos ex vestris impensis^[*]ex vestris in pensis V: om. rell. , ex vestris rebus rusticis coniectura adsequi posse. addite nunc eodem istius edicta, instituta, iniurias; addite Aproni Veneriorumque servorum in agro decumano regna ac rapinas. quamquam haec omitto: de cella loquor. placet ^[*]placet VO: placetne p: placet nunc qr rell. vobis in cellam magistratibus vestris^[*]vestris cO: nostris V rell. frumentum Siculos gratis^[*]gratiis Zielinski (p. 196): dare gratis V Pro verbis quid iniquius habet V iterum quid hoc indignius dare? quid hoc indignius, quid iniquius? atque ^[*]Atqui Victorius hoc scitote aratoribus Verre^[*]Verre VcO: hoc p rell. (v, §125) praetore optandum ac petendum fuisse. Sositheus est Entellinus, homo cum primis^[*]cum primis VcO: cum primis civitatis p rell. prudens et domi nobilis, cuius verba audietis^[*]audietis cO: audistis p rell. , qui ad^[*]qui ad atque O hoc iudicium legatus publice cum Artemone et Menisco, primariis viris, missus est. is cum in senatu Entellino multa mecum de istius iniuriis ageret, hoc dixit: si hoc de cella atque hac aestimatione concederetur, velle Siculos senatui polliceri frumentum in cellam gratis, ne posthac^[*]posthac VO: post haec p rell. tantas pecunias magistratibus nostris decerneremus.