De lege agraria contra Rullum, Orationes Volume IV, Cicero, Marcus Tullius, creator; Clark, Albert Curtis, 1859-1937, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
at vero hoc agri Campani vectigal, Quirites, eius modi est ut
cum domi sit et omnibus praesidiis oppidorum tegatur, tum neque bellis infestum
nec fructibus varium nec caelo ac loco calamitosum esse soleat.
maiores nostri non solum id quod de Campanis ceperant
non imminuerunt verum etiam quod ei tenebant quibus adimi iure non poterat
coemerunt. qua de causa nec duo Gracchi qui de plebis Romanae
commodis plurimum cogitaverunt, nec L. Sulla qui omnia sine ulla religione
quibus voluit est dilargitus, agrum Campanum attingere ausus est; Rullus
exstitit qui ex ea possessione rem publicam demoveret ex qua nec Gracchorum
benignitas eam nec Sullae dominatio deiecisset.
30
quem agrum nunc praetereuntes vestrum esse dicitis et quem per
iter qui faciunt, externi homines, vestrum esse audiunt, is, cum erit divisus,
neque erit vester neque vester esse dicetur. at qui
homines possidebunt? primo quidem
acres, ad vim prompti, ad seditionem parati qui, simul ac xviri
concrepuerint, armati in civis et expediti ad caedem esse possint; deinde ad
paucos opibus et copiis adfluentis totum agrum Campanum perferri videbitis.
vobis interea, qui illas a maioribus pulcherrimas vectigalium
sedis armis captas accepistis, gleba nulla de paternis atque avitis
possessionibus relinquetur. at quantum intererit inter vestram et
privatorum diligentiam! quid? Cum a maioribus nostris P. Lentulus,
qui princeps senatus fuit, in ea loca missus esset ut privatos agros
qui in publicum Campanum incurrebant pecunia publica coemeret, dicitur
renuntiasse nulla se pecunia fundum cuiusdam emere potuisse, eumque qui nollet
vendere ideo negasse se adduci posse uti venderet quod, cum pluris fundos
haberet, ex illo solo fundo numquam malum nuntium audisset.