De Inventione, Rhetorici libri duo qui vocantur de inventione. Cicero, Marcus Tullius, creator; Stroebel, Eduard, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
cui diligentiae praeesse apud nos iure consulti
existimantur. ac iuridicialis quidem ipsa et in duas
tribuitur partes, absolutam et adsumptivam. absoluta
est, quae ipsa in se continet iuris et iniuriae quae-
stionem; adsumptiva, quae ipsa ex se nihil dat firmi
ad recusationem, foris autem aliquid defensionis ad-
sumit. eius partes sunt quattuor, concessio, remotio
criminis, relatio criminis, conparatio. concessio est,
cum reus non id, quod factum est, defendit, sed ut
ignoscatur, postulat. haec in duas partes dividitur,
purgationem et deprecationem. purgatio est, cum fac-
tum conceditur, culpa removetur. haec partes habet
tres, inprudentiam, casum, necessitatem. deprecatio
est, cum et peccasse et consulto peccasse reus se con-
fitetur et tamen, ut ignoscatur, postulat; quod genus
perraro potest accidere. remotio criminis est, cum id
crimen, quod infertur, ab se et ab sua culpa et potestate
in alium reus removere conatur. id dupliciter fieri pot-
erit, si aut causa aut factum in alium transferetur.
causa transferetur, cum aliena dicitur vi et potestate fac-
tum, factum autem, cum alius aut debuisse aut potuisse
facere dicitur. relatio criminis est, cum ideo iure fac-
tum dicitur, quod aliquis ante iniuria lacessierit. con-
paratio est, cum aliud aliquid factum rectum aut utile
contenditur, quod ut fieret, illud, quod arguitur, dicitur
esse commissum.
In quarta constitutione, quam translativam nomi-
namus, eius constitutionis est controversia, cum aut
quem aut quicum aut quomodo aut apud quos aut
quo iure aut quo tempore agere oporteat, quaeritur
aut omnino aliquid de commutatione aut infirmatione
actionis agitur. huius constitutionis Hermagoras in-
ventor esse existimatur, non quo non usi sint ea ve-
teres oratores saepe multi, sed quia non animadverte-
runt artis scriptores eam superiores nec rettulerunt in
numerum constitutionum. post autem ab hoc inventam
multi reprehenderunt, quos non tam inprudentia falli
putamus (res enim perspicua est) quam invidia atque
obtrectatione quadam inpediri.
Et constitutiones quidem et earum partes exposui-
mus, exempla autem cuiusque generis tum commodius
exposituri videamur, cum in unum quodque eorum
argumentorum copiam dabimus; nam argumentandi
ratio dilucidior erit, cum et ad genus et ad exemplum
causae statim poterit accommodari.