De Inventione, Rhetorici libri duo qui vocantur de inventione. Cicero, Marcus Tullius, creator; Stroebel, Eduard, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Defensor autem primum, si poterit, debebit vitam
eius, qui insimulabitur, quam honestissimam demon-
strare. id faciet, si ostendet aliqua eius nota et com-
munia officia; quod genus in parentes, cognatos, ami-
cos, affines, necessarios; etiam quae magis rara et
eximia sunt, si ab eo cum magno aliquid labore aut
periculo aut utraque re, cum necesse non esset, officii
causa aut in rem publicam aut in parentes aut in
aliquos eorum, qui modo expositi sunt, factum esse
dicet; denique si nihil deliquisse, nulla cupiditate in-
peditum ab officio recessisse. quod eo confirmatius
erit, si, cum potestas inpune aliquid faciendi minus
honeste fuisse dicetur, voluntas a faciendo demon-
strabitur afuisse. hoc autem ipsum genus erit eo
firmius, si eo ipso in genere, quo arguetur, integer
ante fuisse demonstrabitur: ut si, cum avaritiae causa
fecisse arguatur, minime omni in vita pecuniae cupi-
dus fuisse doceatur. hic illa magna cum gravitate
inducetur indignatio, iuncta conquestioni, per quam
miserum facinus esse et indignum demonstrabitur; ut,
cum animus in vita fuerit omni a vitiis remotissimus,
eam causam putare, quae homines audaces in fraudem
rapere soleat, castissimum quoque hominem ad pec-
candum potuisse inpellere; aut: iniquum esse et op-
timo cuique perniciosissimum non vitam honeste actam
tali in tempore quam plurimum prodesse, sed subita
ex criminatione, quae confingi quamvis false possit,
non ex ante acta vita, quae neque ad tempus fingi
neque ullo modo mutari possit, facere iudicium.