De Republica, Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Tum Philus: Nihil novi vobis adferam, neque quod
a me sit cogitatum aut inventum; nam memoria teneo
C. Sulpicium Gallum, doctissimum, ut scitis, hominem,
cum idem hoc visum diceretur et esset casu apud M.
Marcellum, qui cum eo consul fuerat, sphaeram, quam
M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud
nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset, iussisse proferri; cuius ego sphaerae cum persaepe propter Archimedi gloriam nomen audissem, speciem ipsam
non sum tanto opere admiratus; erat enim illa venustior et nobilior in volgus, quam ab eodem Archimede factam posuerat in templo Virtutis Marcellus
idem.
Sed posteaquam coepit rationem huius
operis scientissime Gallus exponere, plus in illo Siculo ingenii, quam videretur natura humana ferre
potuisse, iudicavi fuisse. Dicebat enim Gallus sphaerae illius alterius solidae atque plenae vetus esse inventum, et eam a Thalete Milesio primum esse
p.282
tornatam, post autem ab Eudoxo Cnidio, discipulo, ut ferebat, Platonis, eandem illam astris stellisque, quae
caelo inhaererent, esse descriptam; cuius omnem
ornatum et descriptionem sumptam ab Eudoxo multis
annis post non astrologiae scientia, sed poetica quadam facultate versibus Aratum extulisse. Hoc autem
sphaerae genus, in quo solis et lunae motus inessent
et earum quinque stellarum, quae errantes et quasi
vagae nominarentur, in illa sphaera solida non potuisse finiri, atque in eo admirandum esse inventum
Archimedi, quod excogitasset, quem ad modum
in dissimillimis motibus inaequabiles et varios cursus
servaret una conversio. Hanc sphaeram Gallus cum
moveret, fiebat, ut soli luna totidem conversionibus
in aere illo, quot diebus in ipso caelo, succederet, ex
quo et in caelo sphaera solis fieret eadem illa defectio et incideret luna tum in eam metam, quae esset
umbra terrae, cum sol e regione ...
15
... fuit, quod et ipse hominem diligebam
et in primis patri meo Paulo probatum et carum
fuisse cognoveram. Memini me admodum adulescentulo, cum pater in Macedonia consul esset et essemus
in castris, perturbari exercitum nostrum religione et
metu, quod serena nocte subito candens et plena luna
defecisset. Tum ille, cum legatus noster esset anno
fere ante, quam consul est declaratus, haud
dubitavit postridie palam in castris docere nullum esse
prodigium, idque et tum factum esse et certis temporibus esse semper futurum, cum sol ita locatus
fuisset, ut lunam suo lumine non posset attingere.
Ain tandem? inquit Tubero; docere hoc poterat ille
homines paene agrestes et apud imperitos audebat
haec dicere? [*]S. Ille vero et magna quidem cum ...
...
neque insolens ostentatio neque oratio
p.283
abhorrens a persona hominis gravissimi; rem enim magnam
adsecutus est, quod hominibus perturbatis inanem religionem timoremque deiecerat.
16
Atque eius modi quiddam etiam bello illo maximo,
quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se
contentione gesserunt, Pericles ille, et auctoritate et
eloquentia et consilio princeps civitatis suae, cum obscurato sole tenebrae factae essent repente
Atheniensiumque animos summus timor occupavisset,
docuisse civis suos dicitur, id quod ipse ab Anaxagora, cuius auditor fuerat, acceperat, certo illud tempore fieri et necessario, cum tota se luna sub orbem
solis subiecisset; itaque, etsi non omni intermenstruo,
tamen id fieri non posse nisi certo intermenstruo tempore. Quod cum disputando rationibusque docuisset, populum liberavit metu; erat enim tum haec
nova et ignota ratio, solem lunae oppositu solere deficere, quod Thaletem Milesium primum vidisse dicunt.
Id autem postea ne nostrum quidem Ennium fugit;
qui ut scribit, anno trecentesimo quinquagesimo fere
post Romam conditam
Atque hac in re tanta inest ratio atque sollertia, ut ex hoc die, quem apud Ennium et in maximis annalibus consignatum videmus, superiores solis defectiones reputatae sint usque ad illam, quae Nonis Quinctilibus fuit regnante Romulo; quibus quidem Romulum tenebris etiamsi natura ad humanum exitum abripuit, virtus tamen in caelum dicitur sustulisse.Nonis Iunis soli luna obstitit et nox.
17