De Republica, Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
nam vel exilium Camilli vel offensio commemoratur Ahalae vel invidia Nasicae vel expulsio
Laenatis vel Opimii damnatio vel fuga Metelli
vel acerbissima C. Marii clades principumque caedes
p.275
vel eorum multorum pestes, quae paulo post secutae
sunt. Nec vero iam meo nomine abstinent et, credo,
quia nostro consilio ac periculo sese in illa vita atque otio conservatos putant, gravius etiam de nobis
queruntur et amantius. Sed haud facile dixerim, cur,
cum ipsi discendi aut visendi causa maria tramittant ...
4
... salvam esse consulatu abiens in contione populo Romano idem iurante iuravissem, facile
iniuriarum omnium compensarem curam et molestiam.
Quamquam nostri casus plus honoris habuerunt quam
laboris neque tantum molestiae, quantum gloriae,
maioremque laetitiam ex desiderio bonorum percepimus quam ex laetitia improborum dolorem. Sed si
aliter, ut dixi, accidisset, qui possem queri? cum
mihi nihil inproviso nec gravius, quam exspectavissem, pro tantis meis factis evenisset. Is enim fueram,
cui cum liceret aut maiores ex otio fructus capere
quam ceteris propter variam suavitatem studiorum,
in quibus a pueritia vixeram, aut si quid accideret
acerbius universis, non praecipuam, sed parem cum
ceteris fortunae condicionem subire, non dubitaverim
me gravissimis tempestatibus ac paene fulminibus ipsis obvium ferre conservandorum civium causa
meisque propriis periculis parere commune reliquis
otium.
Neque enim hac nos patria lege genuit aut
educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis
ac tantum modo nostris ipsa commodis serviens tutum perfugium otio nostro suppeditaret et tranquillum ad quietem locum, sed ut plurimas et maximas
nostri animi, ingenii, consilii partis ipsa sibi
ad utilitatem suam pigneraretur tantumque nobis in
nostrum privatum usum, quantum ipsi superesse posset, remitteret.
5
Iam illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem, quo facilius otio perfruantur, certe minime sunt
p.276
audienda, cum ita dicunt, accedere ad rem publicam
plerumque homines nulla re bona dignos, cum quibus
comparari sordidum, confligere autem multitudine praesertim incitata miserum et periculosum sit.
Quam ob rem neque sapientis esse accipere habenas, cum
insanos atque indomitos impetus volgi cohibere non
possit, neque liberi cum inpuris atque inmanibus adversariis decertantem vel contumeliarum verbera subire vel
expectare sapienti non ferendas iniurias; proinde quasi
bonis et fortibus et magno animo praeditis ulla
sit ad rem publicam adeundi causa iustior, quam ne
pareant inprobis neve ab isdem lacerari rem publicam
patiantur, cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant.
6
Illa autem exceptio cui probari tandem potest,
quod negant sapientem suscepturum ullam rei publicae partem, extra quam si eum tempus et necessitas
coegerit? quasi vero maior cuiquam necessitas accidere possit, quam accidit nobis; in qua quid facere
potuissem, nisi tum consul fuissem? Consul
autem esse qui potui, nisi eum vitae cursum tenuissem a pueritia, per quem equestri loco natus pervenirem ad honorem amplissimum? Non igitur potestas
est ex tempore, aut cum velis, opitulandi rei publicae,
quamvis ea prematur periculis, nisi eo loco sis, ut
tibi id facere liceat.