de Finibus Bonorum et Malorum, Cicero, Marcus Tullius, creator; Schiche, Theodor, 1869-1924, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
XML: Passage Full Text
Cum autem tertia pars bene vivendi praecepta quaereret, ea quoque est ab isdem non solum ad privatae vitae rationem, sed etiam ad rerum publicarum rectionem relata. omnium fere civitatum non Graeciae solum, sed etiam barbariae ab Aristotele mores, instituta, disciplinas, a Theophrasto leges etiam cognovimus. cumque uterque eorum docuisset qualem in re publica principem esse conveniret,[*]add. Ascens. 1511 pluribus praeterea conscripsisset[*]cum scripsisset NV qui esset optimus rei publicae status, hoc amplius Theophrastus: quae essent in re publica[*]status ... in re publica om. BER rerum inclinationes et momenta temporum, quibus esset moderandum, utcumque
p.161
res postularet. vitae autem degendae[*]elegendae E eligendae B ratio maxime quidem illis[*]illis quidem BE placuit quieta, in contemplatione et cognitione posita rerum, quae quia deorum erat vitae[*]vite erat BE simillima, sapiente visa est dignissima. atque his de rebus et splendida est eorum et illustris oratio.
5
De summo autem bono, quia duo genera librorum sunt, unum populariter scriptum, quod ἐξωτερικόν appellabant, alterum limatius, quod in commentariis reliquerunt, non semper idem dicere videntur, nec in summa tamen ipsa aut varietas est ulla apud hos quidem, quos nominavi, aut inter ipsos dissensio. sed cum beata vita quaeratur idque sit unum, quod philosophia[*]philosophia dett. philosophiam spectare et sequi debeat, sitne ea tota sita in potestate sapientis an possit aut labefactari aut eripi rebus adversis, in eo non numquam variari inter eos[*]inter eos variari R et dubitari videtur. quod maxime efficit Theophrasti de beata vita liber, in quo multum admodum fortunae datur. quod si ita se habeat, non possit beatam praestare vitam[*]vitam praestare BE sapientia. Haec mihi videtur delicatior,[*]delicatior videtur NV ut ita dicam, molliorque ratio, quam virtutis vis gravitasque postulat. quare teneamus Aristotelem et eius filium Nicomachum, cuius accurate scripti de moribus libri dicuntur illi quidem esse Aristoteli, sed non video, cur non potuerit patri similis esse filius. Theophrastum tamen adhibeamus ad pleraque, dum modo plus in virtute teneamus, quam ille tenuit, firmitatis et roboris. Simus igitur contenti his.
namque horum posteri meliores illi quidem mea sententia quam reliquarum philosophi disciplinarum, sed ita degenerant, ut ipsi ex se nati esse videantur. primum Theophrasti, Strato, physicum se voluit; in quo etsi est magnus, tamen nova pleraque et perpauca de
p.162
moribus. huius, Lyco,[*]lyco V lico R lisias et N2 (versu ultra marg. continuato; ex priore script. lic cognosci posse videtur); om. BE spatio vacuo rel. oratione locuples, rebus ipsis[*]ipsi rebus R ieiunior. concinnus deinde et elegans huius, Aristo, sed ea, quae desideratur a magno philosopho, gravitas, in eo non fuit; scripta sane et multa et polita, sed nescio quo pacto auctoritatem oratio non habet.
praetereo multos, in his doctum hominem et suavem, Hieronymum, quem iam cur Peripateticum appellem nescio. summum enim bonum exposuit vacuitatem doloris; qui autem de summo bono dissentit de tota philosophiae ratione dissentit. Critolaus imitari voluit antiquos, et quidem est gravitate proximus, et redundat oratio, ac tamen ne is[*]is his R quidem in patriis institutis[*]add. Brem. manet. Diodorus, eius auditor, adiungit ad honestatem vacuitatem doloris. hic[*]hic his R quoque suus est de summoque bono dissentiens dici vere Peripateticus non potest. antiquorum autem sententiam Antiochus noster mihi videtur persequi diligentissime, quam eandem Aristoteli[*]aristotilis R, N (fort. corr. ex aristotili), V fuisse et Polemonis docet.
6
Facit igitur Lucius noster prudenter, qui audire de summo bono potissimum velit; hoc enim constituto in philosophia constituta sunt omnia. nam ceteris in rebus sive praetermissum sive ignoratum est quippiam, non plus incommodi est, quam quanti quaeque earum rerum est, in quibus neglectum est aliquid.[*]aliquod BERN summum autem bonum si ignoretur, vivendi rationem ignorari necesse est, ex quo tantus error consequitur, ut quem in portum se recipiant scire non possint. cognitis autem rerum finibus, cum intellegitur, quid[*]quod BEN1V sit et bonorum extremum et malorum, inventa vitae via est[*]vita e via est R et via una est BE via est N1 vite via est N2 (vite in marg. add.), est via V conformatioque[*]confirmatioque ERNV omnium officiorum, cum quaeritur,[*]cum quaeritur Se. cum- que igitur R cum igitur BEN1V Est igitur N2 cum exigitur Mdv.
p.163
quo quodque[*]quodque BE quid R quidque N quicque V referatur;