Reading Center

Quintus^[*]Quintus om. KR1 spatio rubricatori relicto (add. Rrec) hic dies, Brute, finem faciet Tusculanarum disputationum, quo die est a nobis ea de re, quam tu ex omnibus maxime^[*]maxime add. G2 probas, disputatum. placere enim tibi admodum sensi et ex eo libro, quem ad me accuratissime scripsisti, et ex multis sermonibus tuis virtutem ad beate vivendum se ipsa^[*]ipsam Hς esse^[*]se ipsa esse in r. V1 contemptam G1H contentam. quod^[*]quod ex quo V2 etsi difficile^[*]difficili G2 (dific. G1)RV est probatu propter tam varia et tam multa tormenta fortunae,^[*]quod ... 8 fortunae Non. 163, 7 tale tamen est, ut elaborandum sit, quo^[*]quo ex quod G2 facilius probetur. nihil est^[*]est add. Kc enim omnium quae in philosophia tractantur, quod gravius magnificentiusque dicatur.

nam cum ea^[*]ea aliqua Bentl. sed cf. Phil. 13, 23: eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas causa impulerit eos qui primi se ad philosophiae studium contulerunt, ut omnibus rebus posthabitis totos se in optumo vitae statu exquirendo conlocarent, profecto^[*]profecit K1 spe beate vivendi tantam^[*]totam H (alt. loco ex tantam1) ς in eo studio curam operamque posuerunt. quodsi ab is inventa et perfecta virtus est, et si praesidii ad beate vivendum in virtute satis est, quis est qui non praeclare et ab illis positam et a nobis susceptam operam philosophandi^[*]philophandi G 1V arbitretur? sin autem virtus subiecta sub varios incertosque casus famula fortunae est nec tantarum^[*]tantam R1V1 virium est, ut se ipsa tueatur, vereor ne non tam virtutis fiducia nitendum nobis ad spem beate vivendi quam vota facienda videantur.

equidem eos casus, in quibus me fortuna vehementer exercuit,^[*]equidem meos ...9 exercuit Non. 295, 6 mecum ipse considerans huic incipio sententiae diffidere interdum et humani generis imbecillitatem fragilitatemque^[*]fragillit. K extimescere. vereor enim ne natura, cum corpora nobis infirma dedisset^[*]infirma dedisset om. H isque et morbos insanabilis et dolores intolerabilis^[*]intollerabilis X (praeter H) adiunxisset, animos quoque dederit et corporum doloribus congruentis et separatim suis angoribus et molestiis implicatos.

sed in hoc me ipse castigo, quod ex aliorum et ex nostra fortasse mollitia, non ex ipsa virtute de virtutis robore existumo.^[*]sed ... 18 existimo Non. 251, 31 ^[*]existumem V2 illa enim, si modo est ulla virtus,^[*]virtus ex virtutis G2 quam dubitationem avunculus tuus, Brute, sustulit, omnia,^[*]omnia ex omum Kc quae cadere in hominem^[*]homine GRV1 possunt, subter se habet eaque despiciens casus contemnit humanos culpaque omni carens praeter se ipsam^[*]praeter se ipsam bis G1 nihil censet ad se pertinere. nos autem omnia adversa cum^[*]cum Dav. tum venientia metu augentes, tum maerore praesentia rerum naturam quam errorem nostrum damnare^[*]damnare add. G2 malumus.^[*]rerum ... 25 malumus Non. 277, 15

Sed et huius culpae et ceterorum vitiorum peccatorumque nostrorum omnis a philosophia petenda correctio est.^[*]est H (9 nihil est... 405, 8 videantur et 405, 18 illa ... 405, 29 est bis) cuius in sinum cum a primis temporibus^[*](initio libere) ... 405, 29 aetatis nostra^[*]nostram K1 voluntas studiumque nos compulisset, his gravissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. o vitae philosophia dux, o virtutis^[*]virtus KRH indagatrix expultrixque^[*]excultrixque GKR1V1H Apul. plur. (exculptrixque PL) Lact. P 1 V (ultrixque H) expultrixque RvetVrecMς Prisc. Apul. F 2 Lact. BP 2 vitiorum!^[*]o vitae ... 4 vitiorum Prisc. GL. 2, 371, 10 o vitae, om. codd. phil....potuisset et tu inventrix...fuisti Lact. inst.3, 13, 15 cf. Apul. mund. 1 quid^[*]quid qui V1 (

Figure here!

dadd, 1 aut 2) ft. recte cf. Mue. non modo nos, sed omnino vita hominum sine te esse potuisset? tu urbis peperisti, tu dissipatos homines in societatem vitae convocasti, tu eos inter se primo domiciliis, deinde coniugiis, tum litterarum^[*]literarum K et vocum communione iunxisti, tu inventrix legum, tu magistra morum et disciplinae fuisti; ad te confugimus, a te opem petimus, tibi nos, ut antea magna ex parte, sic nunc penitus totosque tradimus. est autem^[*]quid ad te opem ferimus. est autem H unus dies bene et ex praeceptis tuis actus peccanti^[*]peccandi R1 imm. GH inmortalitati anteponendus.

cuius igitur potius opibus utamur quam tuis, quae et vitae^[*]et ante vitae add. G2 tranquillitatem largita nobis es et^[*]es et s et in r. V1? terrorem^[*]terrorem terrorest K mortis sustulisti? Ac philosophia quidem tantum abest ut proinde ac de hominum est vita merita laudetur, ut a plerisque neglecta^[*]neclecta KR neglecta ex necleta V1 a multis etiam vituperetur. vituperare quisquam vitae parentem et hoc parricidio^[*]paricidio K1V se inquinare audet^[*]audeat Lact. codd. praeter B et tam impie ingratus esse,^[*]quisquamne vituperare vitae... 20 ingratus esse Lact. inst. 3, 14, 8 ut eam accuset, quam vereri deberet, etiamsi minus percipere potuisset? sed, ut opinor, hic error et haec indoctorum animis offusa caligo est, quod tam longe retro respicere non possunt nec eos, a quibus vita hominum instructa primis^[*]primi G primiss

Figure here!

et R(

Figure here!

Rc) primis est Ba. sit, fuisse philosophos arbitrantur.

Quam rem antiquissimam cum videamus, nomen tamen esse confitemur recens. nam sapientiam quidem ipsam quis negare potest non^[*]negare non p. K1 modo re esse antiquam, verum etiam nomine? quae divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque^[*]rerum ... causarumque in mg. G2 cuiusque Vc ς cuius X (cuiu G1) cuiusque rei cognitione^[*]cognitionem H hoc pulcherrimum nomen apud antiquos adsequebatur.^[*]o vitae ... 407, 7 assequebatur H itaque et illos septem, qui a Graecis σοφοί,^[*]COφOl X sapientes a nostris et habebantur^[*]habebantur V2 ς habeantur X (et et h. G) et nominabantur,^[*]qui... 8 nominabantur del. Sauppe et multis ante saeculis Lycurgum,^[*]lygurgum X (ex lygitur gum K1) cuius temporibus Homerus etiam fuisse ante hanc urbem conditam traditur, et iam^[*]et iam etiam ω heroicis aetatibus Ulixem^[*]ulixem i e corr. G ulyxem V et Nestorem accepimus et^[*]alt. et add. Vc fuisse et habitos esse sapientis.^[*]sapientis ex -es Rc

nec vero Atlans^[*]atlans K athlans R1 (h del. c) V1 (n del. 2) G2(ex athalans) sustinere caelum nec Prometheus adfixus Caucaso nec stellatus Cepheus cum uxore genero filia traderetur, nisi caelestium divina cognitio nomen eorum ad errorem fabulae traduxisset.^[*]traduxisset G1 (

Figure here!

ss. 1) V2 ς traduxissent KRV1 a quibus ducti deinceps omnes, qui in rerum contemplatione studia ponebant, sapientes et habebantur et nominabantur, idque eorum nomen usque ad Pythagorae manavit aetatem.^[*]omnesque qui ... 20 aetate H quem, ut scribit auditor Platonis Ponticus Heraclides, vir doctus in primis, Phliuntem^[*]fr. 78 V. ^[*]philuntem X ferunt venisse, eumque cum^[*]eumque cum cumque Dav. Leonte, principe Phliasiorum,^[*]philiasiorum G1V docte et copiose disseruisse quaedam. cuius ingenium et eloquentiam cum admiratus esset Leon, quaesivisse ex eo, qua maxime arte confideret; at illum: artem quidem se scire nullam, sed esse philosophum. admiratum Leontem novitatem nominis quaesivisse, quinam essent^[*]esset R1V1 (

Figure here!

RcV1) philosophi, et quid inter eos et reliquos interesset;

Pythagoram autem respondisse similem sibi videri vitam^[*]vita X (corr. Vrec) hominum et mercatum eum, qui haberetur maxumo ludorum apparatu totius Graeciae celebritate; nam ut illic^[*]illic ς illi X (del. V2) cf. Neue 2, 655 (Cael. ap. Cic. epist. 8, 15, 2) alii corporibus exercitatis gloriam et nobilitatem coronae peterent, alii emendi aut vendendi quaestu et lucro ducerentur, esset^[*]esse V1 autem quoddam genus eorum, idque vel maxime ingenuum, qui nec plausum nec lucrum quaererent, sed visendi causa venirent studioseque perspicerent, quid ageretur et quo modo, item nos quasi in mercatus quandam celebritatem^[*]celebritate X corr. V2 ex urbe aliqua^[*]item (iter codd.) ... 12 aliqua Non. 431, 19 sic in hanc^[*]hac K1 vitam ex alia vita et natura profectos alios gloriae servire, alios pecuniae, raros esse quosdam, qui ceteris omnibus pro nihilo habitis rerum naturam studiose intuerentur; hos se appellare sapientiae studiosos—id est enim philosophos—; et ut illic liberalissimum esset spectare nihil sibi adquirentem, sic in vita longe omnibus studiis contemplationem rerum cognitionemque^[*]cognitionemque Vc ς cogitationemque X praestare.

Nec vero Pythagoras nominis solum inventor, sed rerum etiam ipsarum amplificator^[*]amplicator G fuit. qui cum post^[*]cum

Figure here!

post (eras. q) K hunc Phliasium sermonem in Italiam venisset, exornavit eam Graeciam, quae magna dicta est, et privatim et publice praestantissumis et institutis et artibus. cuius de disciplina aliud tempus fuerit fortasse dicendi. sed ab antiqua philosophia usque ad Socratem, qui Archelaum, Anaxagorae discipulum, audierat, numeri motusque tractabantur, et unde omnia orerentur^[*]orarentur K quove reciderent,^[*]recederent X corr. V1 aut c ς studioseque ab is siderum magnitudines intervalla cursus^[*]currus G1 antiquirebantur G (alt. i e corr. 2) anquirebantur et cuncta caelestia. Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et in domus^[*]domos ς ac fort. V1 (u e corr. c) domibus Gr. etiam introduxit et coëgit de vita et moribus rebusque bonis et malis quaerere.

cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingenii magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit^[*]effecit ς efficit X dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti^[*]consecuti con del. V2 sumus, quo Socratem usum arbitrabamur,^[*]arbitramur V2 ς ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri, quaereremus.^[*]quaeremus G1K quem morem^[*]moyerem G2 cum Carneades acutissime copiosissimeque tenuisset, fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano, ut ad eam^[*]eam (del. c) R consuetudinem disputaremus. et quadridui quidem sermonem superioribus ad^[*]ad a R missimus G1K te perscriptum libris misimus, quinto autem die cum eodem in loco consedissemus, sic est propositum, de quo disputaremus:

Non mihi videtur ad beate vivendum satis posse virtutem.

At^[*]ad V1 hercule Bruto meo videtur, cuius ego iudicium, pace tua dixerim, longe antepono tuo.

Non dubito, nec id nunc agitur, tu illum quantum ames, sed hoc,^[*]hoc ς de hoc X quod mihi dixi videri, quale sit, de quo a te disputari volo.

Nempe negas ad beate vivendum satis posse virtutem?

Prorsus nego.

Quid? ad recte honeste laudabiliter, postremo ad bene vivendum satisne est praesidi^[*]praesidii KV2 in virtute?

Certe satis.

Potes igitur aut, qui male vivat, non eum miserum dicere aut, quem bene fateare, eum negare beate vivere?

Quidni possim?^[*]possum K nam etiam in tormentis recte honeste laudabiliter^[*]laudabiliter V (ss. 2) et ob eam rem bene vivi potest, dum modo intellegas, quid nunc^[*]num K dicam "bene." dico enim constanter graviter sapienter fortiter.

haec etiam in eculeum coiciuntur,^[*]coitiuntur GKR

Figure here!

aspir. V quo vita non adspirat beata.

Quid igitur? solane beata vita, quaeso, relinquitur extra ostium^[*]hostium GK limenque carceris, cum constantia gravitas fortitudo sapientia reliquaeque virtutes rapiantur ad tortorem nullumque recusent nec^[*]prius nec add. G2 supplicium nec dolorem?

Tu, si quid es facturus,^[*]facturas G1 nova aliqua conquiras oportet; ista me minime movent, non solum quia pervulgata sunt, sed multo magis, quia, tamquam levia quaedam vina nihil valent in aqua, sic Stoicorum^[*]istoicorum V ista magis gustata quam potata delectant. velut iste chorus^[*]corus X (corr. V1?) virtutum in eculeum impositus imagines constituit ante oculos cum amplissima dignitate, ut ad eas cursim perrectura^[*]perrecturas G1 nec eas beata vita a se desertas passura videatur;

cum autem animum ab ista pictura imaginibusque virtutum ad rem veritatemque traduxeris, hoc nudum relinquitur, possitne quis beatus esse, quam diu torqueatur. quam ob rem hoc nunc quaeramus; virtutes autem noli vereri^[*]verereri X ne^[*]ne nec K expostulent et querantur^[*]quaerantur GVKc se a^[*]a add. G2 beata vita esse relictas. si enim nulla virtus prudentia vacat, prudentia ipsa hoc videt, non omnis bonos esse etiam beatos, multaque de M. Atilio^[*]dematilio (ti in r. scr. et

Figure here!

supra m add. Vc io ex corr. G2) Q. Caepione M'. Aquilio^[*]quinto caepionem (coep. K) aquilo (caepionemaquilo R) X aquilio e corr. V1 aut c M'. Aquilio Fabric. recordatur, beatamque vitam, si imaginibus potius uti quam rebus ipsis placet, conantem ire in eculeum retinet ipsa prudentia^[*]ipsa prudentia del. Ern. (Dav. 1) negatque ei cum dolore et cruciatu quicquam esse commune.

Facile patior te isto^[*]ito G1 modo agere,^[*]agere Vc ς egere GRV1 aegere K etsi iniquum est praescribere^[*]pscribere V mihi te, quem ad modum a me disputari velis. sed quaero, utrum aliquid actum superioribus diebus an nihil arbitremur.

Actum vero, et aliquantum quidem.

Atqui, si ita est, profligata iam haec et paene ad exitum adducta^[*]deducta Non. quaestio^[*]questio GKV est.^[*]profligata... 10 est Non. 160, 28

Quo tandem modo?

Quia motus turbulenti iactationesque animorum incitatae et impetu^[*]impetu V1 inconsiderato elatae^[*]aelatae G (exp. 2) aelate KRV rationem omnem^[*]omnem add. G2 repellentes vitae beatae nullam partem relinquunt. quis enim potest mortem aut dolorem metuens, quorum alterum saepe adest, alterum semper impendet, esse non miser? quid, si idem, quod^[*]quod si K plerumque fit, paupertatem ignominiam infamiam^[*]infamia X (om. G1 add. 2) corr. Vc timet, si^[*]si ex sed R1 debilitatem caecitatem, si denique, quod non singulis^[*]non modo sing. V 2 Non. hominibus, sed potentibus^[*]potentissimis Non. contingit G1 Non. B A D A populis saepe contigit,^[*]quod... 20 contigit Non. 268, 10 servitutem?

potest ea timens esse quisquam beatus? quid, qui non modo ea futura timet, verum etiam fert sustinetque praesentia—adde^[*]adde V atde GKR eodem exilia luctus orbitates: qui rebus his fractus aegritudine eliditur, potest tandem esse non miserrimus?^[*]qui ... 25 esse non miser? Non. 292, 36 quid vero? illum, quem libidinibus inflammatum et furentem videmus, omnia rabide adpetentem cum inexplebili cupiditate, quoque affluentius voluptates undique hauriat,^[*]quo fluentius voluntates ... hauriret Non. eo gravius ardentiusque sitientem,^[*]cum ... 412, 1 sitientem Non. 319, 17 nonne recte miserrimum dixeris? quid? elatus^[*]elevatus KR ille levitate inanique laetitia exultans et temere^[*]temere RxV2 timere X gestiens nonne tanto miserior, quanto sibi videtur beatior? ergo ut hi^[*]ut mihi K1 miseri, sic contra illi beati, quos nulli metus terrent, nullae aegritudines exedunt, nullae libidines incitant, nullae futtiles laetitiae exultantes^[*]exultantes G1 languidis liquefaciunt voluptatibus. ut maris^[*]matris K1 igitur tranquillitas intellegitur nulla ne minima quidem aura fluctus commovente, sic animi quietus et placatus status cernitur, cum perturbatio nulla est, qua moveri queat. quodsi est qui vim fortunae, qui omnia humana, quae cuique^[*]quae cuique X (cf. Mue.) quaecumque ς accidere possunt, tolerabilia^[*]toller. G ducat, ex quo nec timor eum nec angor attingat, idemque si nihil concupiscat, nulla ecferatur^[*]ecfer. haec feratur K animi inani voluptate, quid est cur is non beatus sit?

et si haec virtute efficiuntur, quid est cur virtus ipsa per se non efficiat beatos?^[*]beatus R1

Atqui alterum dici non^[*]non add. G1 potest, quin i, qui nihil metuant, nihil angantur,^[*]agantur KV1 ^[*]agant Non. nihil concupiscant, nulla impotenti laetitia ecferantur,^[*]qui nihil metuant ... 18 nulla inpotentia ecferantur Non. 129, 7 ^[*]ecferantur V2 ς Non. ecferant X (hęc ferant Kc) beati sint, itaque id tibi concedo; alterum autem iam integrum non est. superioribus enim disputationibus effectum est vacare^[*]vacare V2 ς vacari X omni animi perturbatione^[*]perturbatione V sapientem.

Nimirum igitur confecta res est;

videtur enim ad exitum venisse quaestio.

Propemodum id quidem.

Verum tamen mathematicorum iste mos est, non est philosophorum. nam geometrae cum aliquid docere volunt, si quid ad eam rem pertinet eorum quae ante docuerunt, id sumunt pro concesso et probato, illud modo explicant, de quo ante nihil scriptum est; philosophi quamcumque rem habent in manibus, in eam quae conveniunt, congerunt omnia, etsi alio loco disputata sunt. quod ni ita esset, cur Stoicus, si esset^[*]essent V1 quaesitum, satisne ad beate vivendum virtus posset, multa diceret? cui satis esset respondere se ante docuisse^[*]se ... docuisse ς sed ... docuisset X si... docuisset Vc ς non recte nihil bonum esse nisi quod honestum esset, hoc probato consequens esse beatam vitam virtute esse contentam,^[*]contemptam, -a KR et quo modo hoc sit consequens illi, sic illud huic, ut, si beata vita^[*]vita V2 ς om. X virtute contenta^[*]contemptam, -a KR sit, nisi honestum quod^[*]quod o e corr. Kc sit, nihil aliud sit bonum.

sed tamen non agunt sic; nam et de honesto et de summo bono separatim libri sunt, et cum ex eo efficiatur satis magnam in virtute ad beate vivendum esse vim, nihilo minus^[*]nihilhominus GR ^[*]nihil ominus K hoc agunt separatim. propriis enim et suis argumentis et admonitionibus^[*]amon. G ammon. V tractanda quaeque res est, tanta praesertim. cave enim putes ullam in^[*]in a Vc (sed cf. 404, 10) philosophia vocem emissam clariorem ullumve^[*]ullumve ex ullave G2 esse philosophiae promissum uberius aut maius. Nam quid profitetur? o dii boni! perfecturam se, qui legibus suis paruisset, ut esset contra fortunam semper armatus, ut omnia praesidia haberet in se bene beateque vivendi, ut esset semper denique beatus.

sed videro, quid efficiat; tantisper hoc ipsum magni^[*]magi G1KR aestumo, quod pollicetur. nam Xerxes quidem refertus omnibus praemiis donisque^[*]Val. Max. 9, 1 ext. 3 fortunae, non equitatu, non pedestribus copiis, non navium^[*]non avium GRV1 multitudine, non infinito pondere auri contentus praemium proposuit, qui^[*]quiex cui R1? invenisset novam voluptatem^[*]voluntatem GKV1 (corr. 1 aut c)—qua^[*]quia K ipsa non fuit^[*]fuit fuisset Bentl. contentus; neque enim umquam finem inveniet libido—, nos vellem praemio elicere possemus, qui nobis aliquid attulisset,^[*]adtulisset GV1 (att. V2) atullisset K quo hoc firmius^[*]firmus G1K crederemus.

Vellem id quidem, sed habeo paulum, quod requiram. ego enim adsentior^[*]assentior KR eorum quae posuisti alterum alteri consequens esse, ut, quem ad modum, si, quod honestum sit, id solum sit bonum, sequatur vitam beatam virtute confici, sic, si vita beata in virtute sit, nihil esse nisi virtutem bonum. sed Brutus tuus auctore Aristo^[*]aristone X (aristhone 9 G) sed cf. fin. 5, 8 Brut. 332 Att. 5, 10, 5 et Antiocho non sentit hoc; putat enim,^[*]si post etiam om. G1 etiamsi sit bonum aliquod praeter virtutem.^[*]pose virtutem add. Vc: tamen ad beate vivendum satis pose (S add. rec) virtutem (quae sane propter homoioteleuton facile excidere poterant; cf. etiam 413, 5)

Quid igitur?

contra Brutumne me^[*]brutum nec me X corr. V1 aut c dicturum putas?

Tu vero, ut videtur; nam praefinire non est meum.

Quid cuique igitur consentaneum sit, alio loco. nam ista mihi et cum Antiocho saepe et cum Aristo^[*]aristone X (aristhone 9 G) sed cf. fin. 5, 8 Brut. 332 Att. 5, 10, 5 nuper, cum Athenis imperator apud eum deversarer,^[*]diversarer V dissensio fuit. mihi enim non videbatur quisquam esse beatus posse, cum in malis esset;^[*]in mali esset V1 in malis autem sapientem esse posse, si essent ulla corporis aut fortunae mala. dicebantur haec, quae scripsit^[*]scrip

Figure here!

tasit V (corr. 1 aut c) scriptasit GRK (ex scrip

Figure here!

sit?) scripta sunt ς etiam Antiochus locis pluribus, virtutem ipsam per se beatam vitam efficere posse^[*]posse add. R1 neque tamen beatissimam; deinde ex maiore parte^[*]patre G1 plerasque res nominari, etiamsi quae pars abesset,^[*]abisset K1 abesse V1 ut vires, ut valetudinem,^[*]valetitudinem K ut divitias, ut honorem, ut gloriam, quae genere, non numero cernerentur; item beatam vitam, etiamsi ex aliqua parte clauderet,^[*]claudicaret ex clauderet V1 auat c tamen ex multo maiore parte optinere^[*]obt. K nomen suum.

haec nunc enucleare non ita necesse est, quamquam non constantissime dici mihi videntur.^[*]videntur Bς videtur X nam et, qui beatus est, non intellego quid requirat, ut sit beatior—si est enim quod^[*]quod (priore loco)] qui K desit, ne beatus quidem est—, et quod ex maiore parte unam quamque rem^[*]rem ς partem X appellari^[*]appellarique G1 (corr. 2) spectarique dicunt, est ubi id isto modo valeat; cum vero tria genera^[*]ista tria G (exp. 2) malorum esse dicant, qui duorum generum malis omnibus urgeatur, ut omnia advorsa^[*]adversa V sint in fortuna, omnibus oppressum corpus et confectum doloribus, huic paulumne ad beatam vitam deesse dicemus, non modo ad beatissimam?

Hoc illud est, quod Theophrastus^[*]teophrastus X (ex teopharastus K) sustinere non potuit. nam cum statuisset verbera, tormenta, cruciatus, patriae eversiones,^[*]eversionis V exilia, orbitates magnam vim habere ad male misereque vivendum, non est ausus elate et ample loqui, cum humiliter demisseque sentiret.^[*]non ... 16 loqui, humiliter dimisseque sentire Non. 286, 10 quam bene, non quaeritur, constanter quidem certe. itaque mihi placere non solet consequentia reprehendere, cum prima concesseris. hic autem elegantissimus^[*]eligantissimmus K omnium philosophorum et eruditissimus non magnopere reprehenditur, cum tria genera dicit^[*]dici X corr. V1 bonorum, vexatur autem ab omnibus primum in eo libro quem scripsit de vita beata, in quo multa disputat, quam ob rem is, qui torqueatur qui crucietur, beatus esse non possit. in eo etiam putatur dicere in rotam— id est genus quoddam tormenti apud Graecos^[*]id est ... Graecos del. Er. vix recte. τροχὸς ante hunc locum a Romanis non commemoratur. (in R his verbis linea subducta est, sed s. XVIIXVIII demum sec. Stroux)

Figure here!

ge- nus R—beatam vitam non escendere.^[*]escenderet GRV1 (t postea eras.) ascendere K non usquam^[*]non usquam nusquam V2 id quidem dicit omnino, sed quae dicit, idem valent.

possum igitur, cui concesserim^[*]cui non cesserim K1 in malis esse dolores corporis, in malis naufragia fortunae, huic suscensere^[*]succensere G dicenti non omnis bonos esse beatos, cum in omnis bonos ea, quae ille in malis numerat, cadere possint? vexatur idem Theophrastus^[*]theofr. V thephr. G1 teophar. K et libris et scholis omnium philosophorum, quod in Callisthene^[*]calisthene R1 suo laudarit illam sententiam:

Vitam regit fortuna, non sapientia.

negant ab ullo philosopho quicquam dictum esse languidius. recte id quidem, sed nihil intellego dici potuisse constantius. si enim tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna, nonne consentaneum est plus fortunam, quae domina rerum sit et externarum et ad corpus pertinentium, quam consilium valere?

An malumus Epicurum imitari? qui multa praeclare^[*]Epic. p. 89, 7 saepe dicit; quam enim sibi constanter convenienterque dicat, non laborat.^[*]laborant G1 laudat tenuem^[*]lauda tenuem GRV (corr. Vc) laudetenuae K Ep. fr. 459 victum. philosophi id quidem, sed si Socrates aut^[*]aut ex ant R ant tisthenes K1 (corr. c) Antisthenes diceret, non is^[*]is his K qui finem bonorum voluptatem esse^[*]esse add. G2 dixerit. negat quemquam iucunde^[*]i

Figure here!

ocunde V1 posse vivere, nisi idem honeste^[*]Epic. s. s. V sapienter iusteque^[*]que om. K vivat. nihil gravius, nihil philosophia^[*]philosophiae K dignius, nisi idem hoc ipsum "honeste sapienter iuste" ad voluptatem referret. Quid^[*]quid V2 qui X melius quam: fortunam exiguam^[*]exiguam -guā in r. Kc intervenire sapienti? sed hoc isne^[*]Epic. s. s.XVI ^[*]isne V2 hisne X dicit, qui, cum dolorem non modo^[*]modum V1 maxumum malum, sed solum malum etiam dixerit, toto^[*]ut ante toto add. V2 corpore opprimi possit doloribus^[*]doloribus bus in r. V2 Epic. fr. 122 acerrumis tum, cum maxime contra fortunam glorietur? quod idem melioribus etiam verbis Metrodorus:

"occupavi^[*]quod... 2 occupavit (sic) Non. 355, 5 te^[*]occupa vite K1 " inquit, "Fortuna,^[*]Metr. fr. 49 atque cepi^[*]coepi GRV cé Kc (cepi1) omnisque^[*]que add. G2 asp.G aditus tuos interclusi, ut ad me adspirare non posses." praeclare, si Aristo Chius^[*]aristocchius KR aristho

Figure here!

chius G aut si Stoicus^[*]sthoicus G stholchus K1 Zenon^[*]zeno V2 sed cf. nat. deor. 1, 70 diceret, qui, nisi quod turpe esset, nihil malum duceret; tu vero, Metrodore, qui omne bonum in visceribus medullisque condideris et definieris summum bonum firma corporis^[*]corpori X corr. V2 add. Lb. (cf. off. 3,117) adfectione explorataque eius ^[*]exspoliari potes V2 expoliare potest X spe contineri, Fortunae aditus interclusisti? quo modo? isto enim bono iam exspoliari potes.

Atqui his capiuntur imperiti, et propter huius^[*]huius eius Vc? modi sententias istorum hominum est multitudo;

acute autem^[*]autem add. G2 disputantis illud est, non quid quisque dicat, sed quid cuique dicendum sit, videre. velut in ea ipsa sententia, quam in hac disputatione suscepimus, omnis bonos semper beatos volumus esse. quos^[*]quos V2 quod X dicam bonos, perspicuum est; omnibus enim virtutibus instructos et ornatos tum sapientis, tum viros bonos dicimus. videamus, qui^[*]qui ex quid Vc dicendi sint beati.

equidem eos existimo, qui^[*]eos We.hos quid G1 sint in bonis nullo adiuncto malo; neque ulla alia huic verbo, cum beatum dicimus, subiecta notio est nisi secretis malis omnibus cumulata bonorum complexio. hanc assequi virtus, si^[*]si sic V quicquam praeter ipsam^[*]ipsa GRV1 (˜ add. rec) boni est,^[*]est esse K1 non potest. aderit enim malorum, si mala illa ducimus,^[*]dicimus K1 turba quaedam: paupertas, ignobilitas, humilitas, solitudo, amissio suorum, graves dolores corporis, perdita valetudo,^[*]valitudo X debilitas, caecitas, interitus^[*]interius G1 patriae, exilium, servitus denique. in his tot et tantis—atque etiam plura possunt accidere—potest esse sapiens; nam haec casus importat, qui in sapientem potest incurrere. at si ea mala sunt, quis potest praestare semper sapientem beatum fore, cum vel in omnibus is^[*]his X sed cf.ea 3 uno tempore esse possit?

non igitur facile concedo neque Bruto meo neque communibus^[*]commonibus GV magistris nec veteribus illis, Aristoteli Speusippo Xenocrati Polemoni, ut, cum ea quae supra enumeravi in malis numerent, idem dicant semper beatum esse sapientem. quos^[*]quos ς quod X cf. 417,16 si titulus hic delectat^[*]dilectat X insignis et pulcher, Pythagora Socrate Platone dignissimus, inducant animum^[*]inducant

Figure here!

animum G (eras. ĩ vel i)

Figure here!

supra animum add. Vc illa, quorum splendore capiuntur, vires valetudinem pulchritudinem divitias honores opes contemnere eaque, quae is contraria^[*]contria G1R1 V sint X sed cf. capiuntur sunt, pro nihilo ducere: tum poterunt clarissima voce profiteri se neque fortunae impetu nec multitudinis opinione nec dolore nec paupertate terreri, omniaque sibi in sese esse posita, nec esse quicquam extra suam potestatem, quod ducant in bonis.

nunc^[*]nunc We. nec hunc et haec loqui, quae sunt magni cuiusdam et alti viri, et eadem, quae vulgus, in malis et bonis numerare concedi nullo modo potest. qua gloria commotus Epicurus exoritur; cui etiam, si dis^[*]diis V2 placet, videtur semper^[*]semper add. G2 sapiens beatus. hic dignitate huius sententiae capitur, sed numquam id diceret, si ipse se^[*]se om. G se audiret scr. Vc in r. et in mg. audiret. quid est enim quod minus conveniat, quam ut is, qui vel summum vel solum malum dolorem esse dicat, idem^[*]idem Vc (m in r.)ς id est GKR censeat "quam hoc suave est!" tum, cum dolore crucietur, dicturum esse sapientem? non igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi^[*]expectandi G1 Non.L sunt,^[*]non...419, 1 spectandi sunt Non. 402, 22 sed ex perpetuitate atque constantia.^[*]non...419, 2 constantia H

Adducis^[*]aducis R me, ut tibi adsentiar. sed tua quoque vide ne desideretur constantia.^[*]adducis...4 constantia add. G2 in mg.

Quonam modo?

Quia legi tuum nuper quartum^[*]quarum V1 de finibus; in eo mihi videbare contra Catonem disserens hoc velle ostendere—quod mihi quidem probatur^[*]probare KR—inter Zenonem et Peripateticos nihil praeter verborum novitatem interesse. quod si ita est, quid^[*]qui

Figure here!

G1 est causae quin, si Zenonis rationi consentaneum sit satis magnam vim in virtute esse ad beate vivendum, liceat idem Peripateticis^[*]peripatercis K1 dicere? rem enim opinor^[*]opinior K spectari oportere, non verba.

Tu quidem tabellis obsignatis agis mecum et testificaris, quid dixerim aliquando aut scripserim. cum aliis isto modo, qui legibus impositis disputant: nos in diem vivimus; quodcumque nostros animos probabilitate percussit, id dicimus, itaque soli sumus liberi. verum tamen, quoniam de constantia paulo ante diximus, non ego hoc loco id quaerendum puto, verumne sit,^[*]verumne scit K1 verume sit G1 quod Zenoni placuerit quodque eius auditori^[*]audituri G Aristoni, bonum esse solum, quod honestum esset, sed si ita esset, tum^[*]tum exp. Vrec (C?) fueritne consentaneum, ut totum^[*]add. Po. sed, ni ita esset, num consentaneum esset, tum ut Se. (sed agitur de Zenonis doctrina cf .v. 29 sqq.), alia alii (ad tum cf. parad. 29 fin. 4,33 al.) hoc beate vivere in una virtute poneret.

quare demus hoc sane Bruto, ut sit beatus semper sapiens—quam sibi conveniat, ipse^[*]ipsa X corr. V2 viderit; gloria quidem huius sententiae quis est illo viro dignior?—, nos tamen teneamus, ut sit idem beatissimus.

Et si Zeno Citieus,^[*]ticieus R cici eus K1 advena quidam et ignobilis verborum opifex, insinuasse se^[*]se om. Non. in antiquam philosophiam videtur,^[*]advena... 3 videtur Non. 457, 25 huius sententiae gravitas a Platonis auctoritate repetatur, apud quem saepe haec oratio usurpata est, ut nihil praeter virtutem diceretur bonum. velut^[*]velud KR in Gorgia^[*]Gorg. 470 d Socrates, cum esset ex eo quaesitum, Archelaum^[*]arcelaum hic X (arcael.G) Perdiccae filium, qui tum fortunatissimus haberetur, nonne beatum putaret, "haud scio" inquit;

'numquam enim cum eo conlocutus sum.—ain tu? an aliter^[*]an tu an aliter X sed prius an in ain corr. V2 an tu aliter ς (τί δέ; συγγενόμενος ἂν γνοίης, ἄλλως δὲ αν̓τόθεν ον̓ γιγνώσχεις χτλ.;) cf. Att. 4,5,1. ain tu? aliter Or. id^[*]id om. G scire non potes?—nullo modo.—tu igitur ne de Persarum quidem rege^[*]rege nego V1 magno potes dicere, beatusne sit?^[*]beatus nescit K1 —an ego possim, cum ignorem, quam sit doctus, quam vir bonus?—quid? tu in eo sitam vitam beatam putas?—ita prorsus existimo, bonos beatos, improbos miseros.—miser ergo Archelaus?—certe, si iniustus.'

videturne omnem hic beatam vitam in una virtute ponere? Quid vero? in Epitaphio^[*]Menex. 247 e quo modo idem? "nam cui viro" inquit "ex se^[*]ex se ς esse X (e

Figure here!

se V) ipso apta sunt omnia, quae ad beate vivendum ferunt, nec suspensa aliorum aut bono casu aut contrario pendere ex alterius eventis et errare coguntur, huic optume vivendi ratio comparata est. hic est ille moderatus, hic fortis, hic sapiens, hic et nascentibus et cadentibus^[*]candentibus GR cum reliquis commodis,^[*]commodis cum modis K1 tum maxime^[*]tumaxime GR liberis parebit et oboediet praecepto illi veteri: neque enim laetabitur umquam nec maerebit^[*]manebit GRV1 nimis, quod^[*]quod qui Vrec semper in se ipso^[*]ipso Vc ς (διὰ τὸ αὑτῶ πεποιθέναι) cf. Lael. 30 ipse X omnem spem reponet sui." ex hoc igitur Platonis quasi quodam sancto augustoque fonte nostra omnis manabit oratio.

Unde igitur ordiri^[*]ordiri ς Vrec oriri X rectius possumus quam a communi parente natura?

quae, quicquid genuit, non modo animal, sed etiam quod ita ortum esset e terra, ut stirpibus suis niteretur, in suo quidque genere perfectum esse voluit. itaque et arbores et vites et ea, quae sunt humiliora neque se tollere a terra altius possunt, alia semper virent, alia hieme nudata verno tempore tepefacta frondescunt, neque est ullum quod non ita vigeat^[*]vigeant X interiore quodam motu et suis in quoque seminibus inclusis, ut aut flores aut fruges fundat aut bacas,^[*]ut... bacas Non.312,41(fundant) omniaque in omnibus, quantum in ipsis sit, nulla vi^[*]vi K vim GRV impediente perfecta sint.

facilius vero etiam in bestiis, quod is sensus a natura est datus, vis ipsius naturae perspici potest. namque alias bestias nantis aquarum incolas esse voluit, alias volucres caelo frui libero, serpentis quasdam, quasdam^[*]alt. quasdam del. Rc? esse gradientis,^[*]nantes ...15 serpentes...16 gradientes Rc? earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas, inmanis alias, quasdam autem cicures,^[*]cicuras Non. non nullas abditas terraque tectas.^[*]partim solivagas...19 tectas Non. 93,3 atque earum quaeque suum tenens munus, cum in disparis animantis vitam transire non possit, manet in lege naturae. et ut bestiis aliud^[*]aliud alii

Figure here!

V (ult. i e corr.) alii praecipui^[*]praecipui quid Se. sed cf.inv.2, 3 aliud alii commodi a natura datum est, quod suum quaeque retinet nec discedit^[*]discendit X discedit ς ab eo, sic homini multo quiddam praestantius; etsi praestantia debent ea dici, quae habent aliquam comparationem, humanus autem animus decerptus ex mente divina cum alio nullo nisi^[*]nullo mpod nisi G (exp. 2) cum ipso deo, si^[*]si (priore loco)] sic K hoc fas est dictu, comparari potest.

hic igitur si est^[*]si est (alt. loco) add. G2 excultus et si eius acies ita curata est, ut ne^[*]ne nec K caecaretur erroribus, fit perfecta mens, id est absoluta ratio, quod est idem^[*]id est idẽ G virtus. et si omne beatum est, cui nihil deest, et quod in suo genere expletum atque cumulatum est, idque virtutis est proprium, certe omnes^[*]omnis X virtutis compotes^[*]virtutis est comp. R (sed est postea del.) beati sunt.

Et hoc quidem mihi cum Bruto convenit, id est cum Aristotele Xenocrate Speusippo^[*]pseusippo X (pseups. K) Polemone. sed mihi videntur etiam beatissimi.

quid enim deest ad beate vivendum ei, qui confidit suis bonis? aut, qui diffidit,^[*]difidit et... -at G beatus esse qui potest? at^[*]at aut K1 diffidat^[*]difidit et... -at G necesse est, qui bona dividit tripertito.^[*]tripertio G1 (ex tripertito) KRV qui enim poterit aut corporis firmitate^[*]firmitati GV aut fortunae stabilitate^[*]stabilitati V3 confidere? atqui nisi stabili et fixo et permanente bono beatus esse nemo potest. quid ergo eius modi istorum est? ut mihi Laconis illud dictum in hos cadere videatur, qui glorianti cuidam mercatori, quod multas navis in omnem oram maritimam demisisset, "non sane optabilis quidem ista^[*]ista quidem edd.vett. We. sed cf. Kueh. ad 1, 6 " inquit "rudentibus apta fortuna." an dubium est quin nihil sit^[*]sit add. G2 habendum in eo genere, quo vita beata compleatur,^[*]compleatur Wopkens (completur Bentl.) complectitur si id possit amitti? nihil enim interarescere, nihil extingui, nihil cadere debet eorum, in quibus vita beata consistit. nam qui timebit ne quid ex is deperdat, beatus esse non poterit.

volumus enim eum, qui beatus sit, tutum esse, inexpugnabilem, saeptum^[*]septum X atque munitum, non ut parvo metu praeditus sit, sed ut nullo. ut enim innocens^[*]sicsine

Figure here!

G is dicitur, non qui leviter nocet, sed qui nihil nocet,^[*]sed qui nihil nocet add. G2 sic sine metu is habendus est, non qui parva metuit,^[*]parva cf.Mdv.ad fin. 5,91 parum ς parvo metu est Ti sed qui omnino^[*]omni G1 metu vacat. quae^[*]quae quid K1 est enim alia fortitudo nisi animi adfectio cum in^[*]in add. Kc adeundo periculo et in labore ac dolore patiens, tum procul ab omni metu? atque haec certe non ita se haberent, nisi omne bonum in una honestate consisteret.^[*]atqui nisi (alt. loco nisi enim)...12 potest (bis) et18 nihil... 423,3 consisteret H

qui autem illam^[*]illa maxume optatam et expetitam^[*]expetitam Man. expeditam securitatem— securitatem autem nunc appello^[*]apello RV vacuitatem aegritudinis, in qua vita^[*]in qua vita inquinata K beata posita est—habere quisquam potest, cui aut adsit aut adesse^[*]adsit ut ad.V1 possit multitudo malorum? qui autem poterit esse celsus et erectus et ea, quae homini accidere possunt, omnia parva ducens, qualem sapientem esse volumus, nisi omnia sibi in se posita censebit? an Lacedaemonii Philippo^[*]philosopho V1 minitante^[*]minitante Bentl. militanti X minitanti ςVrec (per anacoluthon def.Wo.) per litteras se omnia quae conarentur prohibiturum quaesiverunt,^[*]quesierunt V num se esset etiam mori prohibiturus: vir is, quem quaerimus,^[*]queris K1 non multo facilius tali animo reperietur^[*]repperietur GR1 V quam civitas universa? quid? ad hanc fortitudinem, de qua loquimur,^[*]loquimur ςV3 loquitur X temperantia adiuncta, quae sit moderatrix omnium commotionum,^[*]post commotionum add. addi potest V3 quid potest ad beate vivendum deesse ei, quem fortitudo ab aegritudine et a metu vindicet, temperantia cum^[*]cum Lb. tum a libidine avocet, tum insolenti alacritate gestire non sinat? haec efficere virtutem ostenderem, nisi superioribus diebus essent explicata.

Atque cum^[*]atque cum edd. vett. at quicumque X atqui cum V3 ς perturbationes^[*]per turbationis ex -es R1 animi miseriam, sedationes autem vitam efficiant beatam, duplexque ratio perturbationis sit, quod^[*]quod quae K aegritudo et metus in malis opinatis, in bonorum autem errore laetitia gestiens libidoque versetur, quae omnia cum^[*]quae Bentl. cum ς cum omnia ea Sey. consilio et ratione^[*]oratione K pugnent, his tu tam gravibus concitationibus tamque ipsis^[*]tamque in ipsis G1 inter se dissentientibus^[*]dissentientibus dissidentibus H atque distractis quem vacuum solutum liberum videris, hunc dubitabis beatum dicere? atqui sapiens semper ita adfectus est; semper igitur sapiens beatus est.

Atque^[*]atque sqq.St.fr.3,37 (cf. fin. 3, 27) etiam omne bonum laetabile est; quod autem laetabile, id praedicandum et prae se ferendum;^[*]et praeferendum Hς quod tale autem, id etiam gloriosum; si vero gloriosum, certe laudabile; quod laudabile autem, profecto etiam honestum;

quod bonum igitur, id honestum.^[*]qui...424,9 honestum (sine 11 an...15 universa et 21 haec...22 explicata) H at quae isti^[*]atque isti X bona numerant, ne ipsi quidem honesta dicunt; solum igitur bonum, quod honestum; ex quo efficitur honestate una^[*]unam GH (alt. loco) vitam contineri^[*]continere X corr. Vrec ς beatam. Non sunt igitur ea bona dicenda nec habenda, quibus abundantem^[*]habundantem GKH licet esse miserrimum.^[*]solum...14 miserrimum (...12 beatam bis)

an dubitas quin praestans valetudine, viribus, forma, acerrumis integerrumisque^[*]integrumhisque G1V1 (

Figure here!

supra gr scr. G2 er V3) integerumhisque KR integrisque Non. sensibus, adde etiam, si lubet, pernicitatem et velocitatem,^[*]praestans...16 velocitatem Non 444, 9 da divitias, honores, imperia, opes, gloriam—si fuerit is, qui haec habet, iniustus, intemperans, timidus, hebeti^[*]hebe

Figure here!

ti G1 ingenio atque nullo, dubitabisne eum miserum dicere? qualia igitur ista bona sunt, quae qui habeat miserrimus esse possit? Videamus ne, ut acervus ex sui generis granis, sic beata vita ex sui similibus partibus effici debeat. quod si ita est, ex bonis, quae sola honesta sunt, efficiendum est beatum; ea mixta ex dissimilibus si erunt, honestum ex is effici nihil^[*]nil H poterit; quo^[*]quo ex quod Vrec St. fr. 3, 37cf. fin. 3,27 detracto quid poterit beatum intellegi? Etenim, quicquid est, quod^[*]prius quod om Hς bonum sit, id expetendum est; quod autem expetendum, id certe adprobandum; quod vero adprobaris, id gratum acceptumque habendum; ergo etiam dignitas ei tribuenda est. quod si ita est, laudabile sit necesse est; bonum igitur omne laudabile. ex quo efficitur, ut, quod sit honestum, id sit solum bonum.

Quod ni ita tenebimus, multa erunt, quae nobis bona^[*]bona add. G1 mg. dicenda sint;^[*]sunt GH omitto divitias—quas cum^[*]cum om. H quivis quamvis indignus habere possit, in bonis non numero; quod enim est bonum, id non quivis habere potest—, omitto nobilitatem famamque popularem stultorum inproborumque^[*]impr. KRH consensu excitatam:^[*]excitatem R1K1 (exit.) haec, quae sunt minima, tamen bona dicantur necesse est, candiduli dentes, venusti oculi, color suavis et ea quae^[*]ea quae aeque X Anticlea^[*]Anticleaapud Homerum Euryclea pedes abluit, in vasculo s. V exeuntis prope Clusium reperto (Monum. dell' Inst. IX tab. 42) Antiphata. laudat^[*]laudat ς (ex Y?) om. X Ulixi pedes abluens:^[*]et ea...13 abluens om. H

Lenitudo orationis, mollitudo corporis.

ea si bona ducemus, quid erit in philosophi gravitate^[*]lenitudo...15 gravitate Non.132,5(sibi bona ducens) quam in volgi^[*]vulgi HRrec opinione stultorumque turba quod dicatur aut gravius aut grandius?

At enim eadem Stoici^[*]Stoici eadem Hς "praecipua" vel "producta" dicunt, quae "bona" isti. dicunt illi quidem, sed is vitam^[*]vita G beatam compleri negant; hi autem sine is^[*]sine is si his X esse nullam putant aut, si sit beata, beatissimam certe negant. nos autem volumus beatissimam, idque nobis Socratica illa conclusione confirmatur.^[*]cf.Clem. protr. 123 (cum Stählinii adn.), Plato Rep. 400 d sic enim princeps^[*]princeps eqs. cf. Anon.ap.Mai Scr. vet. nov. coll. 2,608 ille philosophiae disserebat: qualis cuiusque animi adfectus esset, talem esse hominem; qualis autem homo ipse^[*]ipse om. H esset, talem eius esse orationem; orationi^[*]rationem. Rationis X sed cf.Sen. epist. 114,1 Quint. inst. 11, 1, 30 al. autem facta similia, factis vitam. adfectus autem animi in bono viro laudabilis; et vita igitur laudabilis boni viri; et honesta ergo, quoniam laudabilis. ex quibus bonorum beatam vitam esse concluditur.^[*]da cuipam divitias...426,3 concluditur H

Etenim, pro deorum atque hominum fidem!^[*]fidem ς fide X parumne cognitum est superioribus nostris disputationibus, an delectationis^[*]delectacionis K dilectationis GR dilectationibus V et otii consumendi causa locuti sumus, sapientem ab omni concitatione animi, quam perturbationem voco, semper vacare, semper in animo eius esse placidissimam pacem? vir igitur temperatus, constans, sine metu, sine aegritudine, sine alacritate futtili,^[*]futili Bentl. (cf. 379, 18) ulla ω et Non. 457, 4: Alacritatem in malis habendam Cicero Tusculanarum lib.V ostendit: vir igitur... sine alacritate ulla, lubidine non vexatus sine libidine nonne beatus? at^[*]a

Figure here!

t V aut GKR semper sapiens talis; semper igitur beatus. Iam^[*]St. fr. 3,59 vero qui potest vir bonus non ad id, quod laudabile sit, omnia referre, quae agit quaeque sentit? refert autem omnia ad beate vivendum; beata igitur vita laudabilis; nec quicquam^[*]nequicquam GV sine virtute laudabile: beata igitur vita virtute conficitur.

Atque^[*]sqq. cf. fin. 3,28 hoc sic etiam concluditur: nec in misera vita quicquam est praedicabile aut gloriandum nec in ea, quae nec misera sit nec beata. et est in aliqua vita praedicabile aliquid^[*]-praedicabile aliquidaut

Figure here!

et gloriandum ac prae se ferendum (omissis reliquis) G (exp. et ss. 2) et gloriandum ac prae se ferendum, ut Epaminondas:^[*]Preger l g. m. p. 127 ^[*]adtonsi K (t ex c Kc)

Consiliis nostris laus est attonsa Laconum,

ut Africanus:

A sole exoriente supra Maeotis paludes

Nemo est qui factis aequiperare queat.

quod si est,^[*]add. Lb. beata vita glorianda et praedicanda et prae se ferenda est; nihil est enim aliud quod praedicandum et prae se ferendum^[*]praeferendum V (cf. ad 426, 20) sit. quibus positis intellegis quid sequatur. Et quidem, nisi ea vita beata est, quae est eadem honesta, sit aliud necesse est melius vita beata; quod erit enim^[*]enim add.G2 honestum, certe fatebuntur esse melius. ita erit beata vita melius aliquid; quo quid potest dici perversius?^[*]dicimus itaque sapientem...9 pacem et 14 beata... 427,7 perversius H Quid? cum fatentur satis magnam vim esse in vitiis ad^[*]invitusad V miseram vitam, nonne fatendum est eandem vim in virtute^[*]

Figure here!

virtute B1 virtutem X virtutum ς esse ad beatam vitam? contrariorum enim contraria sunt consequentia.

Quo loco quaero, quam vim habeat libra illa Critolai, qui cum in alteram lancem animi bona imponat, in alteram corporis et externa, tantum propendere illam bonorum animi^[*]bonorum animi Lallem. e cod.(?) cf. Va. Opp. 2,353 ^[*]boni X (quod fortasse ita defendas ut per collectionem dictum sit cf. 423,3)del.Or. lancem putet, ut^[*]ut in K1 terram et maria deprimat. quid ergo aut hunc prohibet aut etiam Xenocratem illum gravissumum^[*]gravissimum V philosophorum, exaggerantem tantopere^[*]tanto opere V virtutem, extenuantem cetera et abicientem, in virtute non beatam modo vitam, sed etiam beatissimam ponere?

quod quidem nisi fit, virtutum interitus consequetur. nam in quem cadit aegritudo, in eundem metum cadere^[*]praefer. (sine se) ter H necesse est (est enim metus futurae aegritudinis sollicita expectatio^[*]exspect. R); in quem autem metus, in eundem^[*]eundem eum Non. formido timiditas pavor ignavia;^[*]in quem...24 ignavia Non.444,15 ergo, ut idem vincatur interdum nec putet ad se praeceptum illud Atrei pertinere:

Proinde ita parent se in vita, ut vinci nesciant.

hic autem^[*]autem del.V3 vincetur, ut dixi, nec modo vincetur, sed etiam serviet; at nos autem^[*]at nos vel nos autem ς virtutem semper liberam volumus, semper invictam; quae^[*]atque Bentl. atqui nisi sunt, sublata virtus^[*]quae...3 virtus est om. H est.

Atque si in virtute satis est praesidii ad bene vivendum, satis est etiam ad beate; satis est^[*]prius est om. H enim certe in virtute, ut fortiter vivamus; si fortiter, etiam ut magno animo, et quidem ut nulla re umquam terreamur semperque simus invicti. sequitur, ut nihil paeniteat, nihil desit, nihil obstet; ergo omnia profluenter absolute prospere, igitur beate. satis autem virtus ad fortiter vivendum potest; satis ergo etiam ad beate.

Etenim ut stultitia, etsi adepta est quod concupivit, numquam se tamen satis consecutam putat,^[*]consecuta GRV1 putet V1 sic sapientia semper eo contenta^[*]contenda K1 conta G contempta H est quod adest, neque eam umquam sui paenitet.^[*]at nos autem...14 penitet H

Similemne^[*]similene X similemen ς putas C. Laelii unum consulatum^[*]consolat.GR (in 24 corr. c) V fuisse,^[*]fuisse ς Vrec fuisset X et eum quidem cum repulsa (si,^[*]si sic Vrec cum sapiens et bonus vir, qualis ille fuit, suffragiis praeteritur, non populus a bono consule potius quam ille a bono populo^[*]del.Mue. a vano populo ς a populo (sine bono) Mdv ^[*]del.Mue. a vano populo ς a populo (sine bono) Mdv repulsam fert^[*]post fert iterat suffragiis praeteritur X)—sed tamen utrum malles te,^[*]ma

Figure here!

este G (

Figure here!

ss. 2) si potestas esset, semel ut Laelium consulem an ut Cinnam quater?

non dubito, tu quid responsurus sis; itaque video, cui committam. non quemvis hoc idem interrogarem; responderet enim alius fortasse se non modo quattuor consulatus^[*]consolat.GR (in 24 corr. c) V uni anteponere, sed unum diem Cinnae multorum et clarorum virorum totis aetatibus. Laelius si digito quem attigisset, poenas dedisset; at Cinna collegae sui consulis Cn. Octavii^[*]GN.X praecidi caput^[*]praeciditapud K iussit,^[*]iussit,iussit Sey. ^[*]lussit G hic et saepius P. Crassi L. Caesaris, nobilissimorum hominum, quorum virtus fuerat domi militiaeque cognita, M. Antonii, omnium eloquentissimi quos ego audierim, C. Caesaris,^[*]G. X in quo mihi videtur specimen fuisse humanitatis salis suavitatis leporis. beatusne igitur, qui hos^[*]qui hos ς V3 quos X interfecit?^[*]interficit V1 mihi contra non solum eo videtur miser,^[*]miser eqs.cf. Aug. civ. 5, 26 quod ea fecit, sed etiam quod ita se gessit, ut ea facere^[*]ea se f. G (exp. 2) ei liceret (etsi peccare^[*]peccaret X corr.V1 nemini licet; sed sermonis errore labimur;^[*]errore labimur add. Vc labimus K id enim licere^[*]lic&re V1 dicimus,

quod cuique conceditur). utrum tandem beatior C. Marius tum, cum Cimbricae victoriae gloriam cum collega Catulo communicavit, paene altero Laelio—nam hunc illi^[*]huic X (unde ilium pro illi V3) hunc ς duco simillimum—, an cum^[*]an cum annum G1 civili bello victor iratus necessariis Catuli deprecantibus non semel respondit, sed saepe: "moriatur" ? in quo beatior ille, qui huic nefariae voci paruit,^[*]par

Figure here!

uit V quam is, qui tam scelerate imperavit. nam cum accipere quam facere praestat iniuriam, tum morti iam ipsi^[*]ipsa K adventanti paulum procedere ob viam, quod fecit Catulus, quam quod Marius,^[*]quod quam M. V1 talis viri interitu sex^[*]interitus ex X suos obruere consulatus et contaminare extremum tempus aetatis.

Duodequadraginta^[*]Totum cap. 20 libere excerpsit Val. Max. 9, 13 ext. 4 annos tyrannus Syracusanorum fuit Dionysius,^[*]dionisius KV dyonisius GR cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset. qua pulchritudine urbem, quibus autem opibus praeditam servitute oppressam tenuit civitatem! atqui de hoc homine a bonis auctoribus sic scriptum accepimus, summam fuisse eius in victu temperantiam in rebusque gerundis virum acrem et industrium,^[*]et industrium om. R1 eundem tamen maleficum natura^[*]in rebus gerundis... 29 maleficum natura Non. 241,8 et iniustum; ex quo omnibus bene veritatem intuentibus^[*]inuentibus X corr. V1 videri necesse est miserrimum. ea^[*]ea ecce K enim ipsa, quae concupierat, ne tum quidem, cum omnia^[*]omni G1 se posse censebat, consequebatur.

qui cum esset bonis parentibus atque honesto loco natus—etsi id quidem alius alio modo tradidit—abundaretque et^[*]B ς ei X aequalium familiaritatibus et consuetudine propinquorum, haberet etiam more Graeciae^[*]graciae ^[*]gratiae V1 quosdam adulescentis amore^[*]more amore G1 coniunctos, credebat eorum nemini, sed is quos^[*]quos ς V3 quod X ex familiis locupletium servos delegerat, quibus nomen servitutis ipse detraxerat,^[*]traxerat G1 et quibusdam convenis^[*]convenis et Bς convenisset X et feris barbaris corporis custodiam committebat. ita propter iniustam dominatus cupiditatem^[*]dominatus domi cup. G1 in carcerem quodam modo ipse se incluserat. quin etiam ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. ita^[*]ista K1 sordido ancillarique^[*]sordidoque ancillari X corr. V3B1 (cf. simile mendum in G 415,5) sordido atque ancillari alii ς artificio regiae virgines ut tonstriculae tondebant barbam et capillum patris.^[*]regiae ...17 patris Prisc.GL.2, 371, 11 et tamen ab is ipsis, cum iam essent adultae, ferrum removit instituitque, ut candentibus^[*]cadentibus Non. iuglandium putaminibus barbam sibi et capillum adurerent.^[*]instituitque...20 adurerent Non. 122, 30

cumque duas uxores haberet,^[*]haberet uxores V1 Aristomachen^[*]aristomachem X (aristhom.G) civem suam, Doridem autem Locrensem, sic noctu ad eas^[*]n

Figure here!

otu V1 notua deas K1 (corr. c) ventitabat, ut omnia specularetur et perscrutaretur ante. et cum fossam latam cubiculari^[*]fossa lata cubicularis X corr. ς lecto circumdedisset eiusque fossae transitum ponticulo ligneo coniunxisset, eum ipsum,^[*]ipsum ipse Scheibe(cum forem cubiculi extrinsecus a custodibus opertum interiore claustro ipse diligenter obserasset Val. Max.) cum forem cubiculi clauserat, detorquebat. idemque cum in communibus suggestis consistere non auderet, contionari ex turri alta solebat.

atque is cum pila ludere vellet —studiose enim id factitabat—tunicamque poneret, adulescentulo, quem amabat, tradidisse gladium dicitur. hic cum quidam familiaris iocans dixisset: "huic quidem^[*]quidam V1 certe vitam tuam committis" adrisissetque^[*]adrisisetque KR adrisissetque

Figure here!

V1 adulescens, utrumque iussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui, alterum, quia dictum id risu adprobavisset. atque eo facto^[*]factu V1 sic doluit, nihil ut tulerit gravius in vita; quem enim vehementer amarat, occiderat. sic distrahuntur in contrarias partis impotentium cupiditates. cum huic obsecutus sis, illi est repugnandum.

Quamquam hic quidem tyrannus ipse iudicavit, quam esset beatus. nam cum^[*]cum add. G2 quidam ex eius adsentatoribus, Damocles, commemoraret in sermone^[*]sermonem K copias eius, opes, maiestatem dominatus, rerum abundantiam, magnificentiam aedium regiarum negaretque umquam beatiorem quemquam fuisse, "visne igitur" inquit,^[*]inquid G1V inquit add. R1 "o Damocle, quoniam te haec vita delectat, ipse eam^[*]eam Ern. eadem (de tota vita agitur cf. p.433, 4) degustare et fortunam experiri meam?" cum se ille cupere dixisset, conlocari^[*]coll. KR iussit hominem in aureo lecto strato^[*]stato K1 pulcherrimo textili stragulo, magnificis operibus picto, abacosque compluris ornavit argento auroque caelato. tum ad mensam eximia forma pueros delectos iussit consistere eosque^[*]que om. G1 nutum illius intuentis diligenter ministrare.

aderant unguenta^[*]ungenta V coronae, incendebantur odores, mensae conquisitissimis^[*]conquisitissimis -nquisiti— Vc in r. epulis^[*]aepulis GRV extruebantur. fortunatus sibi Damocles videbatur. in hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari saeta equina^[*]lacunariaetaequina G1 ^[*]equi Non. aptum demitti^[*]dimitti KR Non. iussit,^[*]fulgentem... 432, 1 iussit Non.235,19 ut impenderet illius beati cervicibus. itaque nec pulchros illos ministratores aspiciebat nec plenum artis argentum nec manum porrigebat in mensam; iam ipsae^[*]ipse GKV defluebant coronae; denique exoravit tyrannum, ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. satisne videtur declarasse Dionysius^[*]dyonis.X (in 6 ex dion. K1) nihil esse ei beatum, cui semper^[*]cui miser semper K aliqui terror^[*]aliqui terror Bς aliquid error X (aliquis error Vrec) impendeat?^[*]impend

Figure here!

at V1 atque ei^[*]ei add. V1 ne integrum quidem erat, ut ad iustitiam remigraret,^[*]remigaret V1 civibus libertatem et iura redderet; is enim se adulescens inprovida aetate inretierat erratis eaque commiserat,^[*]comiserat G1R ut salvus esse non posset, si sanus esse coepisset.^[*]coepisset ex coepit R1

Quantopere vero amicitias desideraret, quarum infidelitatem extimescebat, declaravit in Pythagoriis^[*]pythagoris V duobus illis, quorum cum alterum vadem mortis^[*]vademortis X corr. G2V3 accepisset, alter,^[*]alter ut ς alterum X ut vadem suum liberaret, praesto fuisset ad horam^[*]oram V mortis destinatam, "utinam ego" inquit "tertius vobis amicus adscriberer!" quam huic erat miserum carere consuetudine amicorum, societate victus, sermone omnino familiari, homini praesertim docto^[*]docto dato V a puero et artibus ingenuis^[*]ingeniis K erudito, musicorum^[*]misicorum X (musicum B) vero perstudioso;^[*]perstudiosum (propter poetam) ω corr.Dav. (qui etiam poetae...tragico...bono) poëtam etiam tragicum^[*]post tragicum add. accepimus (ex 429,27)ς non male —quam bonum, nihil ad rem; in hoc^[*]cf. Att.14, 20, 3 Atil. fr.1 enim genere nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum^[*]pulcrum G est; adhuc neminem cognovi poëtam (et^[*]et om. K1 mihi fuit cum Aquinio amicitia), qui sibi non optumus videretur; sic se res habet: te tua, me delectant mea^[*]mea ea K—sed ut ad Dionysium^[*]dyonis.X (in 6 ex dion. K1) redeamus: omni cultu et victu humano carebat; vivebat cum fugitivis, cum facinerosis, cum barbaris; neminem, qui aut libertate^[*]libertatem K dignus esset aut vellet omnino liber esse, sibi amicum arbitrabatur.^[*]arbitrabantur G1

Non ego iam cum huius vita, qua taetrius miserius detestabilius excogitare nihil possum, Platonis aut Archytae^[*]architae vitam^[*]vitae vitam X (vitae del. ς V3) comparabo, doctorum hominum et plane sapientium:

ex eadem urbe humilem homunculum a pulvere et radio excitabo, qui multis annis post fuit, Archimedem. cuius ego quaestor ignoratum ab Syracusanis, cum esse omnino negarent, saeptum^[*]septum X undique et vestitum^[*]vestitutum V1 vepribus et dumetis indagavi sepulcrum. tenebam enim quosdam senariolos, quos in eius monumento esse inscriptos acceperam, qui declarabant in summo sepulcro sphaeram^[*]spheram X (18 spherae RV sphaere GK) esse positam cum cylindro.

ego autem cum omnia conlustrarem oculis—est enim ad^[*]ad a GRV1 (corr.V3) portas Agragantinas^[*]ego ducem cum...16 portas gaianas Non.335,24 ^[*]agragantinas Came rarius agragianas X gaianas (gafanas L 1) Non. agragentinas Sey.(cf. Th.l.l.l.1428) magna frequentia sepulcrorum—, animum adverti columellam non multum e dumis eminentem, in qua inerat sphaerae figura et cylindri. atque ego statim Syracusanis— erant autem principes mecum—dixi me illud ipsum arbitrari esse, quod quaererem. inmissi cum^[*]inmissi cum ς V3 inmusicum X (inmuscum K) falcibus multi^[*]multi famuli Lattmann milites olim Sey. purgarunt et aperuerunt locum.

quo cum patefactus^[*]patefactum X esset aditus, ad adversam^[*]a

Figure here!

ddit'

Figure here!

adadv. G basim^[*]bassim X (corr.G1) accessimus.^[*]accessimus R sed -ss- e corr. (fuit fort. accedimus) acces

Figure here!

imus V apparebat epigramma^[*]epygramma KRV exesis posterioribus partibus versiculorum dimidiatum^[*]dimidiatis X (di prius in r. R1) corr. Bentl. (dimidiatus de versiculis vel de epigrammate dici poterat, de partibus non poterat cf. Gell. 3, 14) fere. ita nobilissima Graeciae civitas, quondam vero etiam doctissima, sui civis unius acutissimi monumentum ignorasset, nisi ab homine Arpinate^[*]Arpinati We.cl.leg.1, 4 al. didicisset. sed redeat,^[*]reddeat X (corr.G1) unde aberravit oratio: quis est omnium, qui^[*]qui quo V1 modo cum Musis, id est cum humanitate^[*]humilitate K1 ut v. et cum doctrina, habeat aliquod commercium, qui se non hunc mathematicum malit quam illum tyrannum? si vitae modum actionemque quaerimus, alterius mens rationibus agitandis exquirendisque alebatur cum oblectatione sollertiae, qui est unus suavissimus pastus^[*]patus K1 (r ss. c) animorum, alterius in caede et iniuriis cum et diurno et nocturno metu. age confer Democritum Pythagoram, Anaxagoram: quae regna, quas opes studiis eorum et delectationibus antepones?

Etenim, quae pars optuma est in homine, in ea situm esse necesse est^[*]in homine...14 necesse est add. G2 in mg. illud, quod quaeris, optumum. quid est autem^[*]autem enim H in homine sagaci ac bona mente melius? eius bono fruendum est igitur, si beati esse volumus; bonum autem mentis est virtus; ergo hac beatam vitam contineri necesse est. hinc omnia, quae pulchra^[*]pulcra K honesta praeclara sunt, ut supra dixi, sed dicendum idem^[*]idẽ

Figure here!

V illud^[*]illud om ς H paulo uberius videtur, plena gaudiorum sunt. ex perpetuis autem plenisque gaudiis cum perspicuum sit vitam beatam existere, sequitur ut ea existat ex^[*]ex om. V honestate.^[*]etenim...23 honestate H

Sed ne verbis solum attingamus ea quae^[*]eaque v. KRV1 volumus ostendere, proponenda quaedam quasi moventia sunt, quae nos magis ad cognitionem intellegentiamque convertant. sumatur enim nobis quidam praestans vir optumis^[*]optumus V artibus, isque animo parumper et cogitatione^[*]cognitione K fingatur. primum ingenio eximio sit necesse est; tardis enim mentibus virtus non facile comitatur; deinde^[*]deinde denique K ad investigandam^[*]vestigandam K veritatem studio incitato. ex quo triplex ille animi fetus^[*]fetus KR (ę) factus GV existet, unus^[*]I II III ad-scribunt G1V1 in cognitione rerum positus et in explicatione naturae, alter^[*]aliter K in discriptione expetendarum fugiendarumque rerum^[*]fugiendarumque vererumne vivendi GKV (ve exp. et

Figure here!

be supra ne scr.V3) R1 ut v. (fugiendarumque

Figure here!

rerum

Figure here!

. post vivendi quod in ras. certo dispicitur alia manus adscripscrat ue) H1 (fugiendar

Figure here!

Figure here!

verer

Figure here!

nevivendi.Verba cū ratio ss.non H1 sed alia manus eiusdem aetatis sec. Stroux) et in ratio ne We.bene quod fin. 5,15 certa de causa deest add. Po. cl. ac.1, 19 fin. 5, 11. 16 et in ratione bene vivendi, tertius in iudicando,^[*]in ante iud. om. K ^[*]iudicando nequid KRH quid cuique rei sit consequens quid repugnans, in quo inest omnis^[*]inest omnis est H cum subtilitas disserendi, tum veritas iudicandi.

quo tandem igitur gaudio adfici necesse est^[*]est V esset GKCRH est et K1 sapientis animum cum his habitantem pernoctantemque curis! ut, cum totius mundi motus conversionesque perspexerit ^[*]ut,quod del.Bentl.,pendet a verbis cum — curis (= so daβ). Ciceronem pergere voluisse ut, cum... perspexerit,... ipse se adgnoscat coniunctumque cum divina mente se sentiat, ex quo insatiabili gaudio compleatur cum similitudo verborum v. 9—10 et 436,5—9 tum locus gemellus leg. 1,61 declarant. sideraque viderit innumerabilia caelo inhaerentia cum eius ipsius motu congruere certis infixa sedibus, septem alia suos quaeque tenere cursus multum inter se aut altitudine aut humilitate distantia, quorum vagi motus rata tamen et certa sui cursus spatia definiant—horum nimirum aspectus impulit illos veteres et admonuit, ut plura quaererent; inde est^[*]est enim G1 indagatio nata initiorum et tamquam seminum, unde essent omnia orta generata concreta, quaeque cuiusque generis vel inanimi^[*]inanimi animi H vel animantis^[*]animantis inanimantis K vel muti vel loquentis^[*]loquentes GR1V1 origo, quae vita, qui interitus^[*]quae int. GR1V1 quaeque ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio, unde terra et quibus librata ponderibus, quibus cavernis maria sustineantur, qua^[*]sustineantur, qua Dav sustineant. In qua X (sustineantur vel sustineat ς) omnia delata gravitate medium mundi locum semper expetant,^[*]expectant qui est idem infimus in rutundo.^[*]rotundo KVc?H

haec tractanti^[*]tractanti ς V3 tractandi X (-i ex -o K1) animo et noctes et dies cogitanti^[*]cogitandi KV1 cogitanti

Figure here!

G existit illa a ^[*]a ς om. X deo^[*]deo

Figure here!

H Delphis praecepta cognitio, ut ipsa se mens agnoscat coniunctamque cum divina mente se sentiat, ex quo insatiabili gaudio compleatur.^[*]completur Bentl. ipsa enim cogitatio de vi et natura deorum studium incendit^[*]incedit GRV1 illius aeternitatem^[*]aeternitatem Sey. aeternitatis (aeterni status Mdv. ad fin.1, 60) imitandi, neque se in brevitate vitae conlocatam^[*]conlocata GRV1 collocatam H (bis) conlocatum ς We. putat, cum rerum causas alias ex aliis aptas et necessitate nexas videt, quibus ab aeterno tempore fluentibus in aeternum ratio tamen mensque moderatur.

Haec ille intuens atque suspiciens^[*]suspiciens V sed pic in r. 1 suscipiens K1 vel potius omnis partis orasque circumspiciens quanta rursus animi tranquillitate^[*]tranquillitati K humana et citeriora considerat! hinc illa cognitio virtutis existit, efflorescunt genera partesque virtutum, invenitur, quid sit quod natura spectet^[*]expectet G1 expectetur Gr extremum in bonis, quid in malis ultumum,^[*]sumatur...436, 20 ultimum H (extrema bis) quo referenda sint officia, quae degendae^[*]degente G1 aetatis ratio deligenda.^[*]diligenda X corr. ς quibus et^[*]et add.Kc talibus rebus exquisitis hoc vel maxime efficitur, quod hac^[*]hac ac G1 hic V1 disputatione agimus, ut virtus ad beate vivendum sit se ipsa contenta.

Sequitur tertia, quae per omnis partis sapientiae manat et funditur, quae rem definit,^[*]definivit X (dif. K) corr. ς V3 genera dispertit, sequentia adiungit, perfecta concludit, vera et falsa diiudicat, disserendi ratio et scientia. ex qua cum summa utilitas existit^[*]extitit K (in 18 corrKc) ad res ponderandas, tum maxume^[*]maxime GKH ingenua delectatio et digna sapientia. Sed haec otii.^[*]sed haec otii om. H transeat idem iste sapiens ad rem publicam tuendam. quid eo possit esse praestantius, cum †contineri^[*]contineri del.Lb. cum temperantia suas adpetitiones contineat (vel queat continere), prudentia fere desiderat Po.cl.p.371, 22 off.3,96.116; 2,77.rep.6,1 (rei publicae rector...sapiens sit et iustus et temperans eqs.) prudentia utilitatem civium cernat, iustitia^[*]sequitur...437, 8 iustitia H nihil in suam domum inde derivet,^[*]derivet -iv- scr. G2 reliquis utatur tot tam variisque virtutibus? adiunge fructum amicitiarum, in quo doctis positum est cum consilium omnis vitae consentiens et paene conspirans, tum summa iucunditas e^[*]e et V1 (ex Vrec) cotidiano cultu atque victu.^[*]victu ςV3 victurus GRV1 victus K cf.Th.l.l.IV,1333 Quid haec tandem vita desiderat, quo^[*]quo quod GK sit beatior? cui refertae tot^[*]cui rei refertae etot G ^[*]cui rei referta etot R ^[*]cui rei referta et tot V ^[*]cui rei refertae et tot K corr. Man. tantisque gaudiis Fortuna ipsa cedat necesse est. quodsi gaudere talibus bonis animi, id est virtutibus, beatum est omnesque sapientes is gaudiis perfruuntur, omnis eos beatos esse confiteri necesse est.

Etiamne^[*]etiamne -ne eras.in R in cruciatu atque tormentis?

An^[*]Epic.fr.604 tu me in viola putabas aut in rosa dicere? an Epicuro, qui^[*]qui G1 quia G2KRV cf.438,19 tantum modo induit personam philosophi et sibi ipse hoc nomen inscripsit, dicere licebit,^[*]licebitalt. i in r. V quod quidem, ut habet se res, me tamen plaudente dicit, nullum sapienti esse tempus, etiamsi uratur torqueatur secetur, quin possit exclamare: "quam pro nihilo puto!" cum praesertim omne malum dolore definiat^[*]defirmat (vel defirniat) V1 bonum voluptate, haec nostra honesta turpia inrideat dicatque nos in vocibus^[*]Epic.fr.511 occupatos inanis sonos fundere, neque quicquam ad nos pertinere nisi quod aut leve aut asperum in corpore sentiatur: huic ergo, ut dixi, non multum differenti a iudicio ferarum oblivisci licebit sui et tum fortunam contemnere, cum sit omne et bonum eius et malum in potestate fortunae, tum dicere se^[*]se add. G2 beatum in summo cruciatu atque tormentis, cum constituerit non modo summum malum esse dolorem, sed etiam solum?

nec vero illa sibi remedia comparavit ad tolerandum^[*]tollerandum X (toll

Figure here!

endum G1) dolorem, firmitatem animi, turpitudinis verecundiam, exercitationem consuetudinemque patiendi, praecepta fortitudinis,^[*]praecepta fortitudinis del.Sey.sed Cic.l.2,34—41 exercitationem consuetudinemque,postea (cf. maxime 51. 53) praecepta fortitudinis animo proposita (p.313,15sqq.) valere ad tolerandum dolorem exponit (cf.p.285.6 295, 24sqq.fin.2,94.95; 4, 31). cf.etiam Plasberg, Festschrift f. Vahlen p.234 (obloq. Se.,Jb.d.ph.V.29 p.97) duritiam virilem, sed una se dicit recordatione adquiescere praeteritarum voluptatium,^[*]voluptatum Bai.cf.Neue 1, 410 ut si quis aestuans, cum vim caloris non^[*]non postea add. R1 facile patiatur,^[*]patiatur putatur V1 recordari velit sese^[*]sese ς esse X (se V3) aliquando in Arpinati nostro gelidis fluminibus circumfusum fuisse. non enim video, quo modo sedare possint

mala praesentia praeteritae voluptates—sed cum is^[*]is his G1KV1 dicat semper beatum esse sapientem, cui dicere hoc, si^[*]si add. G2 sibi constare vellet, non liceret, quidnam faciendum est is qui nihil expetendum, nihil in bonis ducendum, quod honestate careat, existumant?^[*]existumant -a- e corr. R1 Me quidem auctore^[*]auctore ex auctoritate Rc etiam Peripatetici veteresque Academici balbuttire^[*]balbuttire GR Non. balbut

Figure here!

ire V1 balbutire K aliquando desinant^[*]me...24 desinant Non. 80, 13 aperteque et clara voce audeant dicere beatam vitam in Phalaridis taurum descensuram.^[*]decen suram X (corr.V3)

sint enim tria genera bonorum, ut^[*]ut aut V iam a laqueis Stoicorum, quibus usum me pluribus quam soleo intellego, recedamus, sint sane illa genera bonorum, dum corporis et ^[*]et ς om. X externa iaceant humi et tantum modo, quia sumenda sint, appellentur bona, animi^[*]animi Jeep (cf.427,14 443,3 458,6;divini ani- mi bona divina sunt caelumque contingunt) autem illa^[*]alii K alia GRV illa add. G2 divina longe lateque se pandant caelumque contingant; ut,^[*]ut del.Lb.sed cf.p.242,25 ea qui adeptus sit, cur eum beatum modo et non beatissimum etiam dixerim?

Dolorem vero sapiens extimescet? is enim huic maxime^[*]maxime huic G1 sententiae repugnat. nam^[*]nam non V contra mortem nostram atque nostrorum contraque aegritudinem et reliquas animi perturbationes satis esse videmur^[*]videmus K superiorum dierum disputationibus armati et parati; dolor esse videtur acerrumus virtutis^[*]virtutis We. virtuti istis ard. G adversarius; is ardentis faces intentat, is fortitudinem, magnitudinem animi, patientiam se debilitaturum minatur.

huic igitur succumbet virtus, huic beata sapientis et constantis viri vita cedet?^[*]caedet RV quam turpe, o dii boni! pueri Spartiatae non ingemescunt^[*]ingemiscunt K1RcB verberum^[*]verberum ex verborum V1G2 dolore laniati. adulescentium greges^[*]reges V1 Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentione^[*]contione X (conditione G1) corr. B1 ς certantis pugnis calcibus unguibus morsu denique, cum exanimarentur prius quam victos se faterentur. quae barbaria India vastior aut agrestior?^[*]quae...agrestior? Non.415,11 in ea tamen^[*]aut... tamen add. Vc gente primum^[*]sqq. cf.Val.Max.3,3,6 ext.2,6,14 ei, qui sapientes habentur, nudi aetatem agunt et Caucasi nives hiemalemque vim perferunt sine^[*]sqq. cf.Val.Max.3,3,6 ext.2,6,14 dolore, cumque ad flammam se adplicaverunt,^[*]applicaverunt KRV sine gemitu aduruntur.

mulieres vero in India, cum est cuius^[*]cuiuis V3 communis Geel (sed tum plures...nuptae post mortuus legeretur; cf.etiam Se., Jb.d.ph.V.26 p.301) earum vir mortuus, in certamen iudiciumque veniunt, quam plurumum ille dilexerit— plures enim singulis solent esse nuptae—; quae est victrix, ea laeta prosequentibus suis una^[*]unam V1 cum viro in rogum imponitur,^[*]ponitur G1 illa^[*]ilia cf.Quint.inst.1,3,2 victa^[*]quae Se. non male,cf.Claud.de nupt.Hon.64 (superatae cum...maerore in vita remanent Val.M.) maesta discedit. numquam naturam mos vinceret;^[*]vinceret vincit H est enim ea semper invicta; sed nos umbris deliciis^[*]delitiis X (deliciis V, sed ci in r scr.,alt. i ss. V2) otio languore^[*]langore G desidia animum infecimus, opinionibus maloque more delenitum^[*]delinitum V1H mollivimus.^[*]mollium KR1 (corr. 1 aut c)H Aegyptiorum morem quis ignorat?^[*]ignoret K quorum inbutae mentes pravitatis erroribus quamvis carnificinam^[*]carnifici. nam X prius subierint quam ibim aut aspidem aut faelem^[*]felem GV cf.nat.deor.1, 82 aut canem aut corcodillum^[*]corcodillum GRV corcodrillum KH cf.Th.l.l. violent,^[*]volent V1 quorum etiamsi inprudentes quippiam fecerint, poenam nullam recusent.

de hominibus loquor; quid? bestiae non frigus, non famem, non montivagos atque silvestris cursus lustrationesque patiuntur? non pro suo^[*]sua G1 partu ita propugnant, ut^[*]

Figure here!

ut K vulnera excipiant, nullos impetus nullos ictus reformident? omitto, quae^[*]omittoque p.G1V1 perferant quaeque patiantur ambitiosi honoris causa, laudis studiosi gloriae gratia, amore incensi cupiditatis. plena^[*]plana GRV1 (corr. 3) vita exemplorum^[*]exemplum G1 est.

Sed adhibeat oratio modum et redeat illuc, unde deflexit. dabit, inquam,^[*]dabit, dabit, inquam edd. vett. se in tormenta vita beata nec iustitiam temperantiam in primisque fortitudinem, magnitudinem animi, patientiam^[*]patientia GRVH prosecuta, cum tortoris os viderit, consistet virtutibusque omnibus sine ullo animi terrore ad cruciatum profectis resistet extra^[*]

Figure here!

extra (fuit et) R fores, ut ante^[*]ante cf.p. 410,8 dixi, limenque^[*]lumenque G1 carceris. quid enim ea foedius, quid deformius sola relicta, a ^[*]add. Lb. comitatu pulcherrimo^[*]pulcherrumo KR segregata? quod tamen fieri nullo pacto potest; nec enim virtutes sine beata vita cohaerere possunt nec illa sine virtutibus.

itaque eam tergiversari non sinent^[*]sinent ςVrec Non. sinenti secumque rapient,^[*]itaque...6 rapienti Non.41,26 ad quemcumque ipsae^[*]ipse X dolorem cruciatumque ducentur. sapientis est enim proprium nihil quod paenitere possit^[*]possit add. G2 facere, nihil invitum, splendide constanter graviter^[*]

Figure here!

graviter c

Figure here!

nstanter R honeste omnia, nihil ita expectare^[*]exspectare GRH (alt.loco) quasi certo^[*]incerto H (inc.alt.loco futurum, nihil, cum acciderit, admirari, ut inopinatum^[*]opinatum R1 ac novum accidisse videatur, omnia ad suum arbitrium referre, suis stare iudiciis. quo^[*]quod G (exp. 2) quid sit beatius, mihi certe in mentem venire non potest.^[*]numquam...441, 7 sapientis (om. 441, 12 omnia...14 potest) H

Stoicorum quidem facilis conclusio est; qui cum finem bonorum esse^[*]esse om. H senserint congruere^[*]congruę G1 naturae cumque ea convenienter vivere, cum id sit in sapientis^[*]sapientis Lb. sapiente situm non officio solum, verum etiam^[*]etiam om. H potestate, sequatur necesse est, ut, cuius in potestate summum bonum, in eiusdem vita beata^[*]ita ista V1 sit. ita fit semper vita beata sapientis.

Habes, quae fortissime de beata vita dici putem et, quo modo nunc est, nisi quid tu melius attuleris, etiam verissime.

Melius equidem adferre nihil possum, sed a te impetrarim lubenter, ut, nisi molestum sit,^[*]sit est Ha. quoniam te nulla vincula impediunt ullius^[*]ullius V3BCorr ς illius X certae disciplinae libasque ex omnibus, quodcumque te maxime specie veritatis movet,—quod paulo ante^[*]paulo ante 438,22 Peripateticos veteremque Academiam hortari videbare, ut sine retractatione libere dicere^[*]dicerent G (corr. 1) RV (corr. rec) auderent^[*]audirent K sapientis esse semper beatissimos, id velim audire, quem ad modum his putes consentaneum esse id dicere. multa^[*]multi K1 enim a te contra istam sententiam dicta sunt et Stoicorum ratione conclusa.

Utamur igitur libertate, qua nobis solis in philosophia licet uti, quorum oratio nihil ipsa iudicat, sed habetur in omnis partis, ut ab aliis possit ipsa per sese nullius auctoritate adiuncta iudicari.^[*]utamur...8 iudicari Et quoniam videris hoc velle, ut, quaecumque dissentientium philosophorum sententia sit de finibus, tamen virtus^[*]virtutis G satis habeat ad vitam beatam praesidii, quod quidem Carneadem^[*]carneadem -m in r. V2 disputare solitum accepimus; sed is ut contra Stoicos, quos studiosissime semper refellebat et contra quorum disciplinam ingenium eius exarserat;^[*]exasserat GRV nos illud quidem^[*]quidem illud We.(sed opponitur v.18: unam eqs.) cum pace agemus—si enim Stoici finis bonorum recte posiverunt,^[*]possiverunt X (si exp.Vrec) posuerunt H confecta res est: necesse^[*]necesse scr.in rV2 est semper^[*]est et est semper om. V1 (alt. est add. Vrec semper V2) bea-

tum esse sapientem—, sed quaeramus unam quamque reliquorum sententiam, si fieri potest, ut hoc praeclarum quasi decretum beatae vitae possit omnium sententiis et disciplinis convenire.

Sunt autem haec de finibus, ut opinor, retentae defensaeque^[*]defensaque K1 sententiae: primum simplices quattuor, nihil bonum nisi honestum, ut Stoici, nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus,^[*]epicur

Figure here!

ei H1 nihil bonum nisi vacuitatem doloris,^[*]add. Bentl.cf.fin.2.16 al. ut Hieronymus,^[*]hieronimus hic, 444, 8.14; 457, 20 GV itemtque R, nisi quod 444, 14 hieronymus habet,444,8 ipse restituit. iheronimus hic K1 in r., hyeronimus rell. loc. (ut p.457,20F) nihil bonum nisi naturae primis bonis^[*]bonis cf. prima naturae commoda ac 2, 138 fin. 5, 58 aut omnibus aut maxumis frui, ut^[*]frui aut V Carneades contra Stoicos disserebat.

haec igitur simplicia, illa mixta: tria genera bonorum, maxuma animi, secunda corporis, externa tertia,^[*]si...443, 4 tertia ut Peripatetici nec multo veteres Academici^[*]achademicis V1 secus; voluptatem cum honestate Dinomachus et Callipho copulavit, indolentiam autem honestati Peripateticus Diodorus^[*]dodorus K1 adiunxit. haec^[*]hae GRVrec H sunt sententiae, quae stabilitatis aliquid habeant;^[*]hae sunt...8 habeant nam Aristonis^[*]arrystonis G Pyrrhonis Erilli^[*]pyrroni ferilli GRV1 (s ex f V1) pyrroniserilli K (

Figure here!

add. c) non nullorumque aliorum evanuerunt. hi quid possint optinere, videamus omissis^[*]omisis KH Stoicis, quorum satis videor defendisse sententiam.

Et Peripateticorum^[*]peripateti quorum K quidem explicata causa est^[*]omisis...12 est H praeter Theophrastum et si qui illum secuti imbecillius^[*]imbecilius X horrent dolorem et reformidant; reliquis quidem licet facere id quod fere faciunt, ut gravitatem dignitatemque virtutis exaggerent. quam cum ad caelum extulerunt,^[*]extulerunt Mdv. extulerint (def.Blase,Arch.f.l.L.10,337) quod facere eloquentes homines copiose solent, reliqua^[*]reliqui K ex conlatione facile est conterere atque contemnere. nec enim licet is, qui laudem cum dolore petendam esse dicant, negare eos esse beatos, qui illam adepti sunt.^[*]dicunt...21 adepti sint Ba.sed cf.Mue. quamquam^[*]quamquam ex quantum Kc enim sint in quibusdam malis, tamen hoc nomen beati longe et^[*]et om. V late patet.

nam ut quaestuosa mercatura, fructuosa aratio^[*]aratio ς ratio X dicitur, non si altera semper omni^[*]omni (priore loco) cod. Ursini omnis damno, altera omni tempestatis calamitate semper vacat, sed si multo maiore ex parte exstat^[*]exstatςin r.V1 extat KG in utraque felicitas,^[*]felicitatis K1 sic vita non solum si undique referta bonis est, sed si multo maiore et graviore ex parte bona propendent, beata recte dici potest.

sequetur igitur horum^[*]horum ς honorum X ratione vel ad supplicium beata vita virtutem cumque ea descendet in taurum Aristotele Xenocrate Speusippo Polemone auctoribus nec eam minis blandimentisve^[*]minis blandimentisve Po. (minisaut blandimentis Bentl.) minimis blandimentis ς minis blandimentis Kl.(sed asyndeton hic locum non habet,cum aut minis aut bl.vita corrumpatur), nimiis blandimentis Se. corrupta deseret. Eadem Calliphontis^[*]callipontis V callifontis G erit Diodorique^[*]diodorisque X (ex diodolorisque Kc) sententia, quorum uterque honestatem sic complectitur, ut omnia, quae sine ea sint, longe et^[*]del. We. retro ponenda censeat. Reliqui habere se videntur angustius, enatant tamen, Epicurus Hieronymus et si qui sunt qui desertum illum Carneadeum finem ^[*]ilium Carneadeum finem Po.cf.fin.4,49 (2, 42) ilium Carneadeum X (ilium Carneadem ς Vrec)illud Carneadeum Ba. curent defendere; nemo est enim eorum quin bonorum^[*]nemo est enim qui eorum bonorum X nemo est enim qui in eorum bonorum Non. (in om.B A)corr.Ern.sec.Lamb.et Dav. animum putet esse iudicem eumque condocefaciat, ut ea, quae bona^[*]bona add.G2 malave videantur, possit contemnere.^[*]nemo...12 contemnere Non. 82,20

nam quae tibi Epicuri^[*]quae...Epicuri ς quod...Epicurus X (epyc.G 8.13 ut saepe) videtur, eadem erit Hieronymi et Carneadis causa et hercule omnium reliquorum. quis enim parum est contra mortem^[*]morem V1 aut dolorem paratus?

Ordiamur^[*]ordinamur X (corr.Vrec) ab eo, si placet, quem mollem, quem voluptarium dicimus. quid? is tibi mortemne videtur aut^[*]aut ς (Vind.)an X dolorem timere, qui eum diem, quo moritur, beatum appellat^[*]Epic.fr.122 maxumisque doloribus adfectus^[*]affectus KR eos ipsos inventorum suorum memoria et recordatione confutat?^[*]confutat?signum interrogandi vulgo non hic sed post timere (v.19) ponunt. nec haec sic agit, ut ex tempore quasi effuttire^[*]effuttire GKR effutire V (Kc in mg.) Non. videatur.^[*]nec...videatur Non.103,21 de morte enim ita^[*]ita ς ista X (cf. 441, 19) Epic. sent. sel.2 sentit, ut dissoluto animante sensum extinctum putet, quod autem sensu careat, nihil ad nos id iudicet pertinere. item in ^[*]in add. Se.de ς om. X dolore certa habet quae sequatur, cuius^[*]cuius Bentl. (cf. fin. 1,40) quorum magnitudinem brevitate consolatur, longinquitatem levitate.^[*]levitate ς lenitate (laen.KR)X

qui tandem isti grandiloqui contra haec duo, quae^[*]haec post quae iterum hab. V maxime angunt,^[*]qui...5 angunt Non.115,26 ^[*]agunt V1 melius se habent quam Epicurus?^[*]epicu...rus epicuru.s R

An ad cetera, quae mala putantur, non et Epicurus^[*]epicu...rus epicuru.s R et reliqui philosophi satis parati videntur? quis non paupertatem extimescit? neque tamen quisquam philosophorum. hic^[*]Epic.fr.472 vero ipse quam parvo est contentus! nemo de tenui victu plura dixit. etenim, quae res pecuniae cupiditatem adferunt, ut amori, ut ambitioni, ut cotidianis sumptibus copiae suppetant, cum procul ab his omnibus rebus absit, cur pecuniam magnopere desideret vel potius cur^[*]cur om. V curet omnino?

an Scythes Anacharsis^[*]cythes anacahrsis G potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non poterunt?^[*]poterunt ςV3 potuerunt X illius epistula fertur his verbis: "Anacharsis^[*]Anach. epist. 5 Hannoni salutem. Mihi amictui est Scythicum tegimen, calciamentum solorum callum, cubile terra, pulpamentum^[*]pulpamentum ςV3 ^[*]palpamentum X fames, lacte caseo carne vescor. quare ut ad^[*]ad et quietum me licet venias. munera autem ista, quibus es^[*]es add. G1 delectatus, vel civibus tuis vel diis inmortalibus^[*]imm. GR dona." omnes fere philosophi omnium disciplinarum, nisi quos a recta ratione natura vitiosa detorsisset, eodem hoc animo esse potuerunt.

Socrates, in pompa cum magna vis auri argentique ferretur,^[*]ferretur in mg.add.G2 ut v. "quam multa non desidero!" inquit. Xenocrates,^[*]sqq. cf. Val. Max. 4,3 ext. 3 cum legati ab Alexandro quinquaginta ei talenta attulissent, quae erat pecunia temporibus illis, Athenis praesertim, maxuma, abduxit legatos^[*]legata K ad cenam in Academiam; is apposuit tantum, quod satis esset,^[*]esset est et K1 nullo apparatu. cum postridie rogarent eum, cui numerari iuberet,^[*]luberet G "quid? vos hesterna" inquit "cenula non intellexistis^[*]intellexisti KR1 me pecunia non egere?" quos^[*]quos ςR2V3 quod X cum tristioris vidisset, triginta minas accepit, ne aspernari regis liberalitatem videretur.

at vero Diogenes liberius, ut Cynicus, Alexandro roganti, ut diceret, si quid^[*]quid ex quis V3 opus esset, "nunc quidem paululum" inquit "a sole." offecerat videlicet apricanti. et hic quidem disputare^[*]disputari KR1 solebat, quanto regem Persarum vita fortunaque^[*]fortuneque V1 superaret; sibi nihil deesse, illi nihil satis umquam fore; se eius voluptates non desiderare, quibus numquam satiari ille posset, suas eum consequi nullo modo posse.

Vides,^[*]fr. 456 credo, ut Epicurus cupiditatum genera diviserit, non nimis fortasse subtiliter, utiliter tamen:^[*]tamen, asserens p. H

partim esse naturales et necessarias, partim^[*]partlm esse ... 18 et in r., non necessarias partim in mg. Vc ^[*]partim naturales et non necessarias om. K naturales et non necessarias, partim neutrum; necessarias satiari posse paene nihilo; divitias enim naturae esse parabiles; secundum autem genus cupiditatum nec ad^[*]ad a K potiendum difficile esse censet nec^[*]nec ne G vero ad carendum; tertias,^[*]tertia H quod essent plane^[*]plena K1 inanes neque necessitatem modo, sed ne^[*]ne om. H naturam quidem attingerent, funditus eiciendas putavit.^[*]Epicurus...24 putavit H

hoc^[*]hęc V1 loco^[*]hodoco K1 multa ab Epicureis^[*]fr. 440 disputantur, eaeque^[*]eaque V1 voluptates singillatim extenuantur, quarum genera non contemnunt, non ^[*]add. Bentl. (non ante contemnunt del. Mdv. ad fin. 1, 45). agitur de volup- tatibus quae natura adpetuntur, non difficiles tamen ad caren- dum sunt (cf. v. 447, 5 cum 446,21). de copia voluptatum cf. Hort. fr. 74 Aug. civ. 19,14 al. (non valet idem atque copia facilis) quaerunt tamen copiam. nam et obscenas voluptates,^[*]et obscenas voluptatesrespondet v. 24 victum eqs. (in §§ 95. 6 Cic. longius evehitur) de quibus multa ab illis habetur oratio,^[*]una et obscenas ... 2 habet oratio Non. 357, 11 facilis communis in medio sitas esse dicunt, easque si natura requirat, non genere aut^[*]genere aut generavit V1 loco aut ordine, sed forma aetate figura metiendas^[*]mentiendas V1 putant, ab isque^[*]-que -qui V1 quae K abstinere minime esse difficile, si aut valetudo^[*]valitudo aut officium aut fama postulet, omninoque genus hoc voluptatum optabile esse, si non obsit, prodesse numquam.

Totumque^[*]fr. 439 hoc de voluptate sic ille praecipit, ut voluptatem ipsam per se, quia voluptas sit, semper optandam et ^[*]et add. ς cf. p. 423, 4 de orat. 1, 231 al. (asyndeton ipsum tolerari potest cf. exsibilatur exploditur parad. 26) expetendam putet, eademque ratione dolorem ob id ipsum, quia dolor sit, semper esse fugiendum; itaque hac usurum compensatione^[*]conpensatione K sapientem, ut et^[*]ut et ς ut om. X et om. voluptatem fugiat, si ea^[*]eam maiorem dolorem effectura sit, et dolorem suscipiat maiorem efficientem voluptatem; omniaque iucunda,^[*]iocunda GR1 (

Figure here!

ss. 1) quamquam sensu corporis iudicentur, ad animum referri tamen.

quocirca corpus gaudere tam diu, dum praesentem sentiret voluptatem, animum et praesentem percipere pariter cum corpore et prospicere venientem nec praeteritam praeterfluere sinere. ita perpetuas et contextas^[*]contestas ex contentas Kc voluptates in sapiente fore semper, cum expectatio^[*]expectatione G1 speratarum voluptatum cum ^[*]cum add. Lb. perceptarum memoria iungeretur.

Atque^[*]Epic. fr. 459 his similia ad victum etiam transferuntur, extenuaturque magnificentia et sumptus epularum, quod parvo cultu natura contenta sit. etenim quis hoc non videt, desideriis omnia ista condiri?^[*]etenim ... 27 condiri H Darius in fuga cum aquam turbidam et cadaveribus inquinatam bibisset, negavit umquam se bibisse iucundius. numquam videlicet sitiens^[*]sitiens ex sentiens R1 biberat. nec esuriens Ptolomaeus^[*]ptolomeus GRV (pth.) ptolom

Figure here!

s K ederat; cui cum peragranti Aegyptum comitibus non consecutis^[*]secutis Non. K1 (corr. ipse) cibarius in^[*]in cibariis K1 cibariis GRV cibarius ς Non. casa panis datus esset, nihil visum est^[*]est om. Non. illo pane iucundius.^[*]cui cum^[*]cum om. KR1 peregrinanti ... 6 iucundius Non. 93,12 Socraten ferunt, cum usque ad vesperum^[*]vesperum epyrum Non. contentius ambularet quaesitumque esset ex eo, quare id faceret,^[*]Socraten ... 7 cur id facere Non. 264, 17 respondisse se,^[*]se add. G1 quo melius cenaret, obsonare^[*]obsanare GR1V1 ambulando famem.

quid? victum Lacedaemoniorum in philitiis^[*]philiciis K philitus V nonne videmus? ubi cum tyrannus cenavisset Dionysius,^[*]dionisius X (dyon. R) negavit se iure illo nigro, quod cenae caput erat,^[*]caput erat capuerat X (corr. V3) delectatum. tum is qui illa coxerat:^[*]delectatum ... coxerat add. Vrec mg. "minime mirum; condimenta enim defuerunt." "quae tandem?" inquit ille. "labor in venatu, sudor,^[*]sodor GR1V cursus ad Eurotam,^[*]ad eurotam Bentl. ab eurota fames, sitis. his enim rebus Lacedaemoniorum epulae^[*]aepulae X (ut singuli codd. saepe) condiuntur." atque hoc non ex hominum more solum, sed etiam ex bestiis intellegi potest, quae, ut quicquid obiectum est, quod modo^[*]quod modo R2V2 quomodo a natura non sit alienum, eo contentae non quaerunt amplius.

civitates quaedam universae more doctae parsimonia delectantur, ut de Lacedaemoniis paulo ante diximus. Persarum^[*]Cyrup. 1,2,8 a Xenophonte victus exponitur, quos negat ad panem adhibere quicquam praeter nasturcium.^[*]quos... 23 nasturcium Non. 550, 21 quamquam,^[*]Epic. fr. 459 si quaedam etiam suaviora natura desideret, quam multa ex terra arboribusque gignuntur cum copia facili, tum suavitate praestanti!^[*]praestantia ς corr. Lb. (facilia ... praestantia Bentl.) adde siccitatem, quae consequitur hanc continentiam in victu, adde integritatem valetudinis;^[*]valitudinis K confer sudantis ructantis refertos epulis tamquam opimos boves:

tum intelleges, qui voluptatem maxime sequantur, eos minime consequi, iucunditatemque victus esse in desiderio, non in satietate.^[*]Persarum ... 449, 6 satietate H Timotheum, clarum hominem Athenis et principem civitatis, ferunt, cum cenavisset apud Platonem eoque convivio admodum delectatus esset vidissetque^[*]vidisseque V eum postridie,^[*]posttridie GRV dixisse: "vestrae quidem^[*]vestreae quidem G vestrae equidem KRV cf. Hand Turs. 2,422 cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die iucundae sunt." quid quod^[*]qui quod X (corr. R2 ς) ne mente quidem recte uti possumus multo cibo et potione completi? est praeclara epistula^[*]epistola KR1 (ex -ula) V Platonis^[*]Plato ep. 7 p.326 b ad Dionis propinquos, in qua scriptum est his fere verbis: "quo cum venissem, vita illa beata, quae ferebatur,^[*]beataque fer. X plena Italicarum Syracusiarumque^[*]syracusyriarumquae G1 mensarum,^[*]mensuram G nullo modo mihi placuit, bis in die saturum fieri nec umquam pernoctare solum ceteraque, quae^[*]quae ex qua R2 comitantur huic vitae, in qua sapiens nemo efficietur umquam, moderatus vero multo minus. quae enim natura tam mirabiliter temperari potest?"

quo modo igitur iucunda vita potest esse, a qua absit prudentia,^[*]pruden

Figure here!

tiae V1 absit moderatio?^[*]cetera quae ... 22 moderatio H ex quo Sardanapalli, opulentissimi Syriae regis, error adgnoscitur,^[*]ad

Figure here!

nosc. G1 agn. R2 qui incidi^[*]incidi in illa re, Cic. de rep., cum de Sardanapalo diceret, 'ea incidi iussit in busto' Arusian. GL. 7, 487,16 iussit in busto:^[*]busto haec. habeo X

Haec habeo, quae edi, quaeque exsaturata libido

Hausit; at illa iacent multa et praeclara relicta.

"quid aliud" inquit Aristoteles "in bovis, non in regis sepulcro inscriberes? haec habere se mortuum dicit, quae ne vivus quidem diutius habebat quam fruebatur."

Cur igitur divitiae desiderentur, aut ubi paupertas beatos esse non sinit? signis, credo, tabulis studes.^[*]studes Sey. ludis (et ante tabulis add. We. sed cf. parad. 49. Verr. 5, 132. Phil. 2, 109) si quis est qui his delectetur,^[*]delectetur ex -atur G1 nonne melius tenues homines fruuntur quam illi qui is abundant?^[*]cur... 7 habundant ^[*]habundant GRcH est enim earum rerum omnium in nostra^[*]in post nostra add. ς post omnium Wo. ^[*]nostrae G1 urbe summa in publico copia. quae qui privatim^[*]privati ς corr. Lb. habent, nec^[*]nec add. V1 tam multa et raro vident, cum in sua rura venerunt; quos tamen pungit aliquid, cum, illa unde habeant, recordantur. dies deficiat,^[*]deficiet KRH si velim paupertatis causam defendere. aperta enim res est, et cotidie^[*]cottidie K nos ipsa natura admonet, quam paucis, quam parvis^[*]pravis V1 rebus egeat, quam vilibus.

Num^[*]Epic. fr. 586 igitur ignobilitas aut humilitas aut etiam popularis offensio sapientem beatum esse prohibebit?

vide ne plus commendatio in vulgus et haec, quae expetitur, gloria molestiae habeat quam voluptatis.^[*]dies... 18 voluptatis leviculus sane noster Demosthenes,^[*]demostenes X (in 21 KR) qui illo susurro delectari se dicebat aquam^[*]aquam ςV3 quam X ferentis mulierculae, ut mos in Graecia est, insusurrantisque alteri: "hic est ille Demosthenes." quid hoc levius? at^[*]at aut KV1 quantus orator! sed apud alios loqui videlicet didicerat, non multum ipse secum.

intellegendum est igitur nec gloriam popularem ipsam per sese expetendam nec ignobilitatem extimescendam. "veni Athenas" ^[*]Democr. B 116 inquit Democritus "neque me quisquam ibi^[*]ibi quisquam H adgnovit." ^[*]agnovit GR2H constantem hominem et gravem, qui glorietur^[*]gloriatur ex -etur H a gloria se afuisse!^[*]affuisse ^[*]abfuisse R2V3 an tibicines ique, qui^[*]qui om. V fidibus utuntur, suo, non multitudinis arbitrio cantus numerosque moderantur, vir sapiens multo arte maiore praeditus^[*]praedictus V1 non quid^[*]nunquid R2 verissimum sit,^[*]sit om. V sed quid velit vulgus, exquiret? an quicquam stultius quam, quos singulos sicut operarios barbarosque contemnas, eos aliquid putare esse universos?^[*]intellegendum ... 451, 7 universos H ille vero nostras ambitiones levitatesque contemnet honoresque populi etiam ultro delatos repudiabit; nos autem eos nescimus, ante quam paenitere coepit, contemnere. est apud Heraclitum^[*]Heracl. B 121 physicum de principe Ephesiorum Hermodoro;^[*]heremodoro G1

universos ait Ephesios esse morte multandos, quod, cum civitate expellerent Hermodorum, ita locuti sint:^[*]sint ex sunt G1 "nemo de nobis unus excellat; sin quis extiterit, alio in loco et apud alios sit." an hoc non ita fit omni in populo? nonne omnem exsuperantiam virtutis oderunt? quid? Aristides—malo enim Graecorum quam nostra proferre—nonne ob eam causam expulsus est patria, quod praeter modum iustus esset? quantis igitur molestiis vacant, qui nihil omnino cum populo contrahunt! quid est enim dulcius otio litterato?^[*]litterato ex literato G2? is dico litteris, quibus infinitatem rerum atque naturae et in hoc ipso mundo caelum terras maria cognoscimus.^[*]infinitatem ... 24 cognoscimus Non. 122, 21

Contempto igitur honore, contempta etiam pecunia quid relinquitur quod extimescendum sit?^[*]contempto . .. 26 sit in mg. G eodem atramento, sed fort. 2

exilium, credo, quod in maxumis malis ducitur. id si propter alienam et offensam populi voluntatem malum est, quam sit ea contemnenda, sicut a paulo^[*]sicut a paulo RV1 sicut a

Figure here!

pollo G1 sicut paulo K sicuti paulo Hς sicut a om. αV3 sicut interpolatum, a fort. ante patria (2) poni debebat (a patria ς We.) sapienti, paulo He. ante dictum est. sin abesse patria miserum est, plenae miserorum provinciae^[*]provintiae GKH sunt, ex quibus admodum pauci in patriam revertuntur.

'at^[*]ad V1 multantur bonis^[*]boni V1 exules'. quid tum? parumne multa de toleranda^[*]tolleranda GR1V paupertate dicuntur? iam vero exilium, si rerum naturam, non ignominiam nominis quaerimus, quantum tandem a^[*]tansum dem a Dav. damna X (damna a V3) perpetua peregrinatione differt? in qua aetates suas philosophi nobilissimi consumpserunt,^[*]contempserunt K1 Xenocrates Crantor Arcesilas^[*]archesilas X Lacydes Aristoteles Theophrastus Zeno Cleanthes Chrysippus Antipater Carneades Clitomachus Philo Antiochus Panaetius Posidonius,^[*]carneades philo antiochus possidonius G1R1V1, post carneades add. panetius clitomachus Rc, panetius (paneatius Vc) clitomachus carneades G1Vc carneades panetius clitomachus philo (philoa H) antiochus possidonius KH. verum or- dinem rest. He. innumerabiles alii, qui semel egressi numquam domum reverterunt. "at enim^[*]enim add. G2(?) sine^[*]sine si K ignominia" . an potest exilium ignominia ^[*]add. We. adficere sapientem? de sapiente enim haec omnis^[*]omnis oratio commiseratio H oratio est, cui iure id^[*]id add. G1 accidere^[*]accidere ςVre 3 accipere X non possit; nam iure exulantem^[*]exultantem V consolari non oportet.

postremo ad omnis casus facillima ratio est eorum,^[*]eorum add. Rc qui ad^[*]quia ad V1 voluptatem ea referunt quae secuntur in vita, ut, quocumque haec loco suppeditetur, ibi beate queant^[*]quaeant GKV vivere. itaque ad omnem rationem Teucri vox accommodari potest:

Patria est, ubicumque est bene.

^[*]Trag. inc. 92 Socrates quidem cum rogaretur, cuiatem se esse diceret, "mundanum" inquit;^[*]Socrates ... 24 inquit Non. 93, 6 totius enim mundi se incolam et civem arbitrabatur.^[*]nonne ... 453, 1 arbitrabatur (sine 17 malo ... 18 proferre) H quid?^[*]qui

Figure here!

t. alb. V ( V3) T. Albucius^[*]albutius GKV nonne animo aequissimo Athenis exul philosophabatur? cui tamen illud ipsum non accidisset, si in re p. quiescens Epicuri legibus paruisset.

qui enim beatior Epicurus, quod in patria vivebat, quam, quod Athenis, Metrodorus? aut^[*]aut ςV3 ut X Plato Xenocratem vincebat aut Polemo Arcesilam, quo esset beatior? quanti vero ista^[*]isti

Figure here!

H civitas aestimanda est, ex qua boni sapientesque pelluntur?^[*]quanti ... 8 pelluntur Damaratus quidem, Tarquinii^[*]tarquii GR1 (corr. m. ut u. aeq.) tarqui V1 (tarqni V3) nostri regis pater, tyrannum Cypselum quod ferre non poterat, fugit Tarquinios^[*]tarquinius K et corr. in R m. eadem quae v.9 Corintho et ibi suas fortunas constituit ac liberos procreavit. num stulte anteposuit exilii libertatem domesticae servituti?

Iam vero motus animi, sollicitudines aegritudinesque^[*]Epic. fr. 599 aegritudines] hinc incipiunt codicis V fol. 96. 97, ubi multa iam s. XV non iam legi poterant (nonnulla suppl. Vrec). Ciceronis verba iterum descripsit Vb (saec. XV). cf. praef. ^[*]-que add. G1 oblivione leniuntur traductis animis ad voluptatem. non sine causa igitur Epicurus ausus est dicere semper in pluribus bonis esse sapientem, quia semper sit in voluptatibus. ex quo effici putat ille, quod quaerimus, ut sapiens semper beatus sit.

'etiamne, si sensibus carebit oculorum, si aurium?'^[*]aurum K etiam; nam ista ipsa contemnit. primum enim horribilis ista caecitas quibus tandem caret voluptatibus? cum quidam etiam disputent^[*]disputarent H disputent ex -em] G1 ceteras voluptates in ipsis habitare sensibus, quae autem aspectu percipiantur, ea non versari^[*]non versari V3 et b ut X conversari V1 in oculorum ulla iucunditate,^[*]iocunditate HVb ut ea, quae gustemus^[*]gestemus V1 olfaciamus tractemus audiamus, in ea ipsa, ubi sentimus, parte versentur. in oculis tale nil^[*]nihil tale Hς fit; animus accipit, quae videmus. animo autem multis modis variisque delectari^[*]dilectari GV1 licet, etiamsi non adhibeatur aspectus. loquor enim de docto homine et erudito, cui vivere est cogitare. sapientis autem cogitatio non ferme ad investigandum adhibet oculos advocatos.

etenim^[*]etenim est enim V1 si nox non adimit vitam beatam, cur dies nocti similis adimat?^[*]iam ... 454, 5 adimat H nam illud Antipatri Cyrenaici est quidem^[*]id quidem Sey. (sed cf. exempla ap. Kühner-Stegmann II, 118, 8. absurda sent. in v. 7 nominativus est). paulo obscenius, sed^[*]sed si V non absurda sententia est; cuius caecitatem cum mulierculae lamentarentur, "quid agitis?" inquit, "an vobis nulla^[*]ulla KR videtur voluptas esse nocturna?" Appium quidem veterem illum, qui caecus annos multos^[*]multos annos KVb fuit, et ex magistratibus et ex rebus gestis intellegimus in illo suo casu^[*]casu add. Kc nec privato nec publico muneri defuisse. C. Drusi^[*]G. Drusi ς V b ^[*]Gatrusi GRV Gratusi KH domum compleri a consultoribus solitam accepimus; cum, quorum res esset, sua ipsi non videbant, caecum adhibebant ducem.^[*]Appium ... 15 ducem pueris nobis Cn. Aufidius^[*]GN. autfidius X (G.N. G) Gn. Aufifidius ςVb praetorius et in senatu sententiam dicebat nec amicis deliberantibus deerat et Graecam scribebat historiam et videbat in litteris.

Diodotus Stoicus caecus multos annos nostrae domi^[*]domi

Figure here!

i V (fuit domui ut v.) vixit. is vero, quod credibile vix esset,^[*]esset est et H est Ba. cum in philosophia multo etiam magis assidue^[*]assidue KRH ads. GV quam antea versaretur et cum fidibus Pythagoreorum more uteretur cumque ei libri noctes et dies legerentur, quibus in studiis oculis non egebat, tum, quod sine oculis fieri posse vix videtur, geometriae munus tuebatur verbis praecipiens discentibus, unde quo quamque lineam scriberent.^[*]Diodotus ... 26 scriberent H Asclepiadem^[*]asclepiaden K ferunt, non ignobilem Eretricum^[*]ignobilem eretricum R1 eretricum exp. et ceter

Figure here!

orum suprascr. al. m. (

Figure here!

R2) ignobile meretricum GKV (metricum Vb) philosophum,^[*]philosophum ς philosophorum X cum quidam quaereret,^[*]quaeret G quid ei caecitas attulisset,^[*]adt. K respondisse,^[*]respondisset V puero ut uno esset comitatior. ut enim vel summa paupertas tolerabilis^[*]tollerabilis GV sit, si liceat quod quibusdam Graecis^[*]graecis ςR2Vb graeci X cotidie,^[*]cottidie K sic caecitas ferri facile possit, si non desint^[*]desinit K subsidia valetudinum.^[*]valitudinum KR

Democritus^[*]Dem. A 22 luminibus amissis alba scilicet discernere et atra non poterat, at vero bona mala, aequa^[*]aqua V1 iniqua, honesta turpia, utilia inutilia, magna parva poterat, et sine^[*]si X si

Figure here!

H1 sine ςR2Vb varietate colorum licebat vivere beate, sine notione rerum non licebat. atque hic vir impediri etiam animi aciem aspectu^[*]aspectu ςVbR2 aspectum X (ex -us G1) oculorum arbitrabatur, et cum alii^[*]alii ςR2Vb aliis X saepe, quod ante pedes esset,^[*]esset ςVb ^[*]essent X non viderent, ille^[*]-rent ille — 458,9 iudicare habet fr. Bodl. (F) ^[*]ille FBVrec et b illa X in ^[*]in ς om. XF cf. nat. deor. 1,54 infinitatem omnem peregrinabatur, ut nulla in extremitate consisteret. traditum^[*]traditum ex -us G1 est etiam Homerum caecum fuisse; at eius picturam, non poësin videmus: quae regio, quae ora,^[*]hora V qui locus Graeciae,^[*]greciae in mg. add. G2(?) quae species formaque pugnae,^[*]formae quae pugna XF corr. ς quae acies, quod remigium, qui motus hominum, qui ferarum non ita expictus est, ut, quae ipse non viderit, nos ut videremus, effecerit?^[*]efficerit KV1 quid ergo? aut Homero^[*]homerŭ K delectationem animi ac^[*]ac FBς aut X voluptatem aut^[*]aut ante cuiq. add. V2 cuiquam docto defuisse umquam arbitramur?^[*]arbitramus V

aut, ni ita se res haberet, Anaxagoras aut hic ipse Democritus agros et patrimonia sua reliquissent,^[*]relinquissent GR1H huic discendi^[*]dicendi V quaerendique divinae^[*]divina V1 delectationi toto se animo dedissent? itaque augurem Tiresiam, quem sapientem fingunt poëtae, numquam inducunt deplorantem caecitatem suam; at vero Polyphemum Homerus cum inmanem ferumque finxisset,^[*]finxisset (H?)FςR e corr. Vb fixisset X cum ariete etiam conloquentem facit eiusque laudare fortunas, quod, qua^[*]quod qua quodq; V1 vellet, ingredi posset et, quae^[*]quaec corr. B1 ς quem (quẽ) XF vellet, attingere.^[*]attingeret XF corr. ς (de mendo cf. 455, 1; 429, 8 al.) attingere. et recte Lb. recte hic quidem; nihilo enim erat ipse Cyclops quam aries ille prudentior.^[*]prudentior ille Vb prudentior postea add. R1

In surditate vero quidnam est mali? erat surdaster^[*]sudaster GRV1 (corr. 1) M. Crassus,^[*]in ...7 Crassus Non. 176, 22 ^[*]erat... Crassus Prisc. GL. 2.114,16 sed aliud molestius, quod male audiebat, etiamsi, ut mihi videbatur, iniuria. Epicurei^[*]Epicurei ς (etiam F) del. (vel operarii subst.) Dav. nostri Graece fere nesciunt nec Graeci Latine. ergo hi^[*]hic V in illorum et illi in horum sermone surdi, omnesque item^[*]item Urb. 323 (s. XV) Man. id X om. Fς nos in is^[*]is his X eis F linguis quas non intellegimus, quae sunt innumerabiles, surdi profecto sumus. "at^[*]at FH(?)BR e corr. vocem citharoedi^[*]citaroedi GV citharędi KH (e) non audiunt" .^[*]aut X ne^[*]ne nec K stridorem quidem serrae,^[*]serrae Fς fere X tum cum acuitur, aut grunditum,^[*]grunditum X Non. grunnitum FR2Vb cum iugulatur, suis^[*]aut... 15 suis Non. 114,26 nec, cum quiescere volunt, fremitum murmurantis maris; et si cantus eos forte delectant, primum cogitare debent, ante quam hi sint inventi, multos beate vixisse sapientes, deinde multo maiorem percipi posse legendis his quam audiendis voluptatem.

tum, ut^[*]ut om. Hς paulo ante caecos ad aurium traducebamus voluptatem, sic licet^[*]sic licet scilicet H surdos ad oculorum. etenim, qui^[*]qui Fς quae X secum loqui poterit, sermonem alterius non requiret.^[*]Democritus ... 456, 23 requiret H

Congerantur^[*]Epic. fr. 499 ^[*]congregantur V in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit, prematur etiam doloribus acerrumis corporis. qui primum per se ipsi plerumque conficiunt^[*]perficiunt K hominem; sin forte longinquitate producti vehementius tamen torquent, quam ut causa sit cur ferantur, quid est tandem, dii boni, quod laboremus? portus enim praesto est, quoniam mors †ibidem est, aeternum^[*]mors ubi est, ibidem est aet. Vahlen, Opp. 2, 353, sed desiderantur quae verbis per se ipsi conficiunt opponantur velut mors, ubi libitum est, adest, aet. vel sim. (cf. de re Plut. π. εὐθ. 475 F Sen. epist. 12, 10 al. ac de forma nat. deor. 1, 108: quid, quod simulac mihi collibitum est, praesto est imago?) quoniam — est male del. Bentl. ibidem del. Tr. verba tradita def. Se., Jb. d. ph. V. 26 p. 302 nihil sentiendi receptaculum.

Theodorus^[*]sq. Val. Max. 6,2 ext. 3 Lysimacho mortem minitanti "magnum vero" inquit "effecisti, si cantharidis^[*]cantaridi sumi c. V cant

Figure here!

aridis F vim consecutus es" , Paulus Persi^[*]Persi XF Persae ς deprecanti, ne in triumpho duceretur, "in tua id quidem potestate est." multa primo die,^[*]primo die FVrec et b ς primordie X cum de ipsa morte quaereremus, non pauca etiam postero, cum ageretur de dolore, sunt dicta de morte, quae qui recordetur, haud^[*]haud aut F sane periculum est ne non mortem aut optandam aut certe^[*]certa K1 non timendam putet. mihi quidem in vita servanda videtur illa lex, quae in Graecorum conviviis optinetur:^[*]obtin. F "aut bibat" inquit "aut abeat." ^[*]habeat G1V et recte. aut enim fruatur aliquis pariter cum aliis voluptate potandi aut, ne sobrius in violentiam^[*]violentiam R (

Figure here!

R2) vinolentorum incidat, ante discedat.^[*]discedat FςR2Vb decedat KH dicebat GR1V sic iniurias fortunae, quas ferre nequeas, defugiendo relinquas. Haec eadem, quae Epicurus, totidem verbis dicit Hieronymus.

Quodsi is philosophis,^[*]his philosophis XF ii (vel hi) philosophi corr. ςVb vulgo; sed anacoluthon (C. pergere volebat: semper beatus videtur sapiens cf. p. 418,23) tolerari potest, si v. 458,3 si i (et X id ut vid. F ei We.) scribitur. quorum ea sententia est, ut virtus per se ipsa nihil valeat, omneque,^[*]omnesque XF ut v. omneque ς quod honestum nos et laudabile esse dicamus,^[*]dicimus ς id illi cassum^[*]cassum ex casus G1 casum V quiddam et inani^[*]inanis F vocis sono decoratum esse dicant,— si i^[*]si i cf. ad p. 457,21 tamen semper beatum censent esse sapientem, quid tandem a Socrate et Platone profectis^[*]perfectis KRH (in V legi non potest) philosophis faciendum videtur?^[*]uidetur Vb (ui solum nunc in V dispicitur) vides XF iudicas Sey. quorum alii tantam praestantiam in bonis animi esse dicunt, ut ab is^[*]is his X iis F corporis et externa obruantur,^[*]obruantur F cf. p. 314, 22 fin. 5,91 ^[*]observant X (observan in V dispicitur observent R2) obscurentur ς (observatur pro obruatur Gr. p. 358, 1) alii autem haec ne^[*]ne nec K bona quidem ducunt, in animo reponunt omnia.^[*]haud...458, 8 omnia H

quorum controversiam solebat tamquam honorarius arbiter iudicare Carneades. nam cum, quaecumque^[*]nam quaecumque..mque cum V (initium non dispicitur) bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur neque tamen Peripatetici plus tribuerent divitiis bonae valetudini ceteris rebus generis eiusdem quam Stoici, cum ea re, non verbis ponderarentur, causam esse dissidendi^[*]dissidendi ς desiderandi X negabat. quare hunc locum ceterarum disciplinarum philosophi quem ad modum optinere possint, ipsi viderint; mihi tamen gratum est, quod de sapientium^[*]sapientiam G1 (corr. 1) V perpetua^[*]pertua R1 bene^[*]bene bona V vivendi facultate dignum quiddam^[*]quiddam ςVb quidam X philosophorum voce profitentur.

Sed quoniam mane est eundum, has quinque dierum disputationes memoria comprehendamus.^[*]conpreh. KV equidem me etiam conscripturum arbitror—ubi enim melius uti^[*]melius uti G1 in mg. possumus hoc, cuicuimodi^[*]cui'cui'modi R (sed''2 ) est, otio?—, ad Brutumque nostrum hos libros alteros quinque^[*]libros hos K hos libros quemadmodum quinque de finibus alteros Vb mittemus, a quo non modo inpulsi sumus ad philosophiae^[*]philosophiae Non. utroque loco philosophas X (philosophicas R2Vb) scriptiones,^[*]inpulsi ... 459, 1 scriptiones Non. 174,20, eadem usque ad 459,1 lacessiti 134,2 verum etiam lacessiti. in quo quantum ceteris profuturi simus,^[*]simus Beroaldus sumus non facile dixerim,^[*]dixerim GV dixeri

Figure here!

m K dixeri- mus R (sed us, quod fort. ab alia m. additium est, postea expunctum) ς nostris quidem acerbissimis doloribus variisque et undique circumfusis molestiis alia nulla potuit inveniri levatio.^[*]alia ... levatio Non. 336, 20 ^[*]levatio. Finit K