De Divinatione, De divinatione libri duo; libri de fato quae manserunt. Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Tu vates Boeotios
credis Lebadiae vidisse ex gallorum gallinaceorum
cantu victoriam esse Thebanorum, quia galli victi silere solerent, canere victores. Hoc igitur per gallinas
Iuppiter tantae civitati signum dabat? An illae aves,
nisi cum vicerunt, canere non solent? At tum canebant nec vicerant. Id enim est, inquies, ostentum.
Magnum vero! quasi pisces, non galli cecinerint! Quod
autem est tempus, quo illi non cantent, vel nocturnum vel diurnum? Quodsi victores alacritate et quasi
laetitia ad canendum excitantur, potuit accidisse alia
quoque laetitia, qua ad cantum moverentur.
Democritus quidem optumis verbis causam explicat, cur
ante lucem galli canant; depulso enim de pectore et
in omne corpus diviso et mitificato cibo cantus edere
quiete satiatos; qui quidem
"silentio noctis"
, ut ait
Ennius,
Cum igitur hoc animal tam sit canorum sua sponte, quid in mentem venit Callistheni dicere deos gallis signum dedisse cantandi, cum id vel natura vel casus efficere potuisset?... favent faucíbus russisCantú plausuque premúnt alas.p.216
27
Sanguine pluisse senatui nuntiatum est, Atratum
etiam fluvium fluxisse sanguine, deorum sudasse simulacra. Num censes his nuntiis Thalen aut Anaxagoran aut quemquam physicum crediturum fuisse? nec
enim sanguis nec sudor nisi e corpore. Sed et decoloratio quaedam ex aliqua contagione terrena maxume
potest sanguini similis esse, et umor adlapsus extrinsecus, ut in tectoriis videmus austro, sudorem videtur
imitari. Atque haec in bello plura et maiora videntur timentibus, eadem non tam animadvertuntur in
pace; accedit illud etiam, quod in metu et periculo
cum creduntur facilius, tum finguntur inpunius.
Nos
autem ita leves atque inconsiderati sumus, ut, si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum,
monstrum putemus? Ante vero Marsicum bellum quod
clipeos Lanuvii, ut a te dictum est, mures rosissent,
maxumum id portentum haruspices esse dixerunt; quasi
vero quicquam intersit, mures diem noctem aliquid
rodentes scuta an cribra corroserint! Nam si ista sequimur, quod Platonis Politian nuper apud me mures
corroserunt, de re publica debui pertimescere, aut, si
Epicuri de voluptate liber rosus esset, putarem annonam in macello cariorem fore.
28
An vero illa nos terrent, si quando aliqua portentosa aut ex pecude aut ex homine nata dicuntur?
quorum omnium, ne sim longior, una ratio est. Quicquid enim oritur, qualecumque est, causam habeat a
natura necesse est, ut, etiamsi praeter consuetudinem
extiterit, praeter naturam tamen non possit existere.
Causam igitur investigato in re nova atque admirabili, si poteris; si nullam reperies, illud tamen exploratum habeto, nihil fieri potuisse sine causa, eumque terrorem, quem tibi rei novitas attulerit, naturae
p.217
ratione depellito. Ita te nec terrae fremitus nec caeli
discessus nec lapideus aut sanguineus imber nec traiectio stellae nec faces visae terrebunt.