Epistulae ad Brutum, Epistulae Volume III. Cicero, Marcus Tullius, creator; Purser, Louis Claude, 1854-1932, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Scr. Romae circ. med. in. Quint. a. 711 (43)
Cicero Bruto salutem
Messalam habes. quibus igitur litteris tam accurate
scriptis adsequi possum, subtilius ut explicem quae gerantur
quaeque sint in re publica, quam tibi is exponet qui et
optime omnia novit et elegantissime expedire et deferre
ad te potest? cave enim existimes, Brute (quamquam non
necesse est ea me ad te quae tibi nota sunt scribere; sed
tamen tantam omnium laudum excellentiam non queo
silentio praeterire), cave putes probitate, constantia, cura,
studio rei publicae quicquam illi esse simile, ut eloquentia,
qua mirabiliter excellit, vix in eo locum ad laudandum
habere videatur; quamquam in hac ipsa sapientia plus
apparet; ita gravi iudicio multaque arte se exercuit in
verissimo genere dicendi. tanta autem industria est tantumque evigilat in studio ut non maxima ingenio, quod in
eo summum est, gratia habenda videatur.
sed provehor
amore. non enim id propositum est huic epistulae Messalam ut laudem, praesertim ad Brutum cui et virtus illius
non minus quam mihi nota est et haec ipsa studia quae
laudo notiora. quem cum a me dimittens graviter ferrem,
hoc levabar uno, quod ad te tamquam ad alterum me proficiscens et officio fungebatur et laudem maximam sequebatur. sed haec hactenus.
venio nunc longo sane intervallo ad quandam epistulam,
qua mihi multa tribuens unum reprehendebas quod in
honoribus decernendis essem nimius et tamquam prodigus.
tu hoc; alius fortasse, quod in animadversione poenaque
durior, nisi forte utrumque tu. quod si ita est, utriusque
rei meum iudicium studeo tibi esse notissimum †neque
solum ut Solonis dictum usurpem†qui et sapientissimus
fuit ex septem et legum scriptor solus ex septem. is rem
publicam contineri duabus rebus dixit, praemio et poena.
est scilicet utriusque rei modus sicut reliquarum et quaedam in utroque genere mediocritas. sed non tanta de
re propositum est hoc loco disputare;
quid ego autem
secutus hoc bello sim in sententiis dicendis aperire non
ahenum puto.
post interitum Caesaris et vestras memorabilis Idus
Mart., Brute, quid ego praetermissum a vobis quantamque
impendere rei publicae tempestatem dixerim non es oblitus.
Magna pestis erat depulsa per vos, magna populi Romani
macula deleta, vobis vero parta divina gloria, sed instrumentum regni delatum ad Lepidum et Antonium; quorum
alter inconstantior, alter impurior, uterque pacem metuens,
immicus otio. his ardentibus perturbandae rei publicae
cupiditate quod opponi posset praesidium non habebamus;
erexerat enim se civitas in retinenda libertate consentiens,
nos tum nimis acres, vos fortasse sapientius excessistis urbe
ea quam liberaratis, Italiae sua vobis studia profitenti remisistis. itaque cum teneri urbem a parricidis viderem nec te
in ea nec Cassium tuto esse posse eamque armis oppressam
ab Antonio, mihi quoque ipsi esse excedendum putavi;
taetrum enim spectaculum oppressa ab impiis civitas opitulandi potestate praecisa. sed animus idem qui semper
infixus in patriae caritate discessum ab eius periculis ferre
non potuit. itaque in medio Achaico cursu cum etesiarum
diebus auster me in Italiam quasi dissuasor mei consili
rettulisset, te vidi Veliae doluique vehementer. cedebas
enim, Brute, cedebas, quoniam Stoici nostri negant fugere
sapientis.
Romam ut veni, statim me obtuli Antoni sceleri
atque dementiae. quem cum in me incitavissem, consilia
imre coepi Brutina plane (vestri enim haec sunt propria
sanguinis) rei publicae liberandae. longa sunt, quae
restant, praetereunda; sunt enim de me; tantum dico,
Caesarem hunc adulescentem, per quem adhuc sumus si
verum fateri volumus, fluxisse ex fonte consiliorum meorum.
huic habiti a me honores nulli quidem, Brute, nisi debiti,
nulli nisi necessarii. Vt enim primum libertatem revocare
coepimus, cum se nondum ne Decimi quidem Bruti divina
virtus ita commovisset ut iam id scire possemus, atque
omne praesidium esset in puero qui a cervicibus nostris
avertisset Antonium, quis honos ei non fuit decernendus?
quamquam ego illi tum verborum laudem tribui eamque
modicam, decrevi etiam imperium; quod quamquam videbatur illi aetati honorificum, tamen erat exercitum babenti
necessarium. quid enim est sine imperio exercitus?
statuam Philippus decrevit, celeritatem petitionis primo
Servius, post maiorem etiam Servilius. nihil tum nimium
videbatur.
sed nescio quo modo facilius in timore benigni
quam in victoria grati reperiuntur. ego enim, D. Bruto
liberato cum laetissimus ille civitati dies inluxisset idemque
casu Bruti natalis esset, decrevi ut in fastis ad eum diem
Bruti nomen adscriberetur, in eoque sum maiorum exemplum secutus qui hunc honorem mulieri Larentiae tribuerunt, cuius vos pontifices ad aram in Velabro sacrificium
facere soletis. quod ego cum dabam Bruto, notam esse
in fastis gratissimae victoriae sempiternam volebam. atque
illo die cognovi paulo pluris in senatu malevolos esse quam
gratos. per eos ipsos dies effudi, si ita vis, honores in
mortuos, Hirtium et Pansam, Aquilam etiam. quod quis
reprehendet, nisi qui deposito metu praeteriti periculi fuerit
oblitus?
accedebat ad benefici memoriam gratam ratio
illa quae etiam posteris esset salutaris. exstare enim volebam in crudelissimos hostis monimenta odi publici sempiterna. suspicor illud tibi minus probari quod a tuis
familiaribus, optimis illis quidem viris sed in re publica
rudibus, non probabatur, quod ut ovanti introire Caesari
liceret decreverim. ego autem (sed erro fortasse nec tamen
is sum ut mea me maxime delectent) nihil mihi videor
hoc bello sensisse prudentius. cur autem ita sit aperiendum
non est, ne magis videar providus fuisse quam gratus. hoc
ipsum nimium; qua re alia videamus. D. Bruto decrevi
honores, decrevi L. Planco. praeclara illa quidem ingenia
quae gloria invitantur, sed senatus etiam sapiens qui qua
quemque re putat, modo honesta, ad rem publicam iuvandam posse adduci hac utitur. at in Lepido reprehendimur; cui cum statuam in rostris statuissemus, idem
illam evertimus. nos illum honore studuimus a furore
revocare. vicit amentia levissimi hominis nostram prudentiam; nec tamen tantum in statuenda Lepidi statua factum
est mali quantum in evertenda boni.
satis multa de honoribus; nunc de poena pauca dicenda
sunt. intellexi enim ex tuis saepe litteris te in iis quos
bello devicisti clementiam tuam velle laudari. existimo
equidem nihil a te nisi sapienter; sed sceleris poenam
praetermittere (id enim est quod vocatur ignoscere), etiam
si in ceteris rebus tolerabile est, in hoc bello perniciosum
puto. nullum enim bellum civile fuit in nostra re publica
omnium quae memoria mea fuerunt, in quo bello non,
utracumque pars vicisset, tamen aliqua forma esset futura
rei publicae. hoc bello victores quam rem publicam
simus habituri non facile adfirmarim, victis certe nulla
umquam erit. dixi igitur sententias in Antonium, dixi
in Lepidum severas neque tam ulciscendi causa quam ut
et in praesenti sceleratos civis timore ab impugnanda patria
deterrerem et in posterum documentum statuerem ne quis
talem amentiam vellet imitari.
quamquam haec quidem
sententia non magis mea fuit quam omnium. in qua
videtur illud esse crudele, quod ad liberos qui nihil
meruerunt poena pervenit. sed id et antiquum est et
omnium civitatum, si quidem etiam Themistocli liberi
eguerunt; et si iudicio damnatos eadem poena sequitur
civis, qui potuimus leniores esse in hostis? quid autem
queri quisquam potest de me, qui si vicisset acerbiorem
se in me futurum fuisse confiteatur necesse est? habes
rationem mearum sententiarum de hoc genere dumtaxat
honoris et poenae; nam de ceteris rebus quid senserim
quidque censuerim audisse te arbitror.
sed haec quidem non ita necessaria, illud valde necessarium, Brute, te in Italiam cum exercitu venire quam
primum. summa est exspectatio tui. quod si Italiam
attigeris, ad te concursus fiet omnium. Sive enim vicerimus, qui quidem pulcherrime viceramus nisi Lepidus
perdere omnia et perire ipse cum suis concupivisset, tua
nobis auctoritate opus est ad conlocandum aliquem civitatis
statum; sive etiam nunc certamen reliquum est, maxima
spes est cum in auctoritate tua tum in exercitus tui viribus.
sed propera, per deos! scis quantum sit in temporibus,
quantum in celeritate.
sororis tuae filiis quam diligenter consulam spero te ex
matris et ex sororis litteris cogniturum. qua in causa
maiorem habeo rationem tuae voluntatis quae mihi carissima est quam, ut quibusdam videor, constantiae meae.
sed ego nulla in re malo quam in te amando constans et
esse et videri.