Reading Center

ἦλθε δ᾽ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος , ὃς κατὰ ἄστυ

πτωχεύεσκ᾽ Ἰθάκης , μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαστέρι μάργῃ

ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν : οὐδέ οἱ ἦν ἲς

οὐδὲ βίη , εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι.

Ἀρναῖος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε : τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ

ἐκ γενετῆς : Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες,

οὕνεκ᾽ ἀπαγγέλλεσκε κιών , ὅτε πού τις ἀνώγοι:

ὅς ῥ᾽ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο,

καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:

“εἶκε , γέρον , προθύρου , μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκῃ.

οὐκ ἀΐεις ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες,

ἑλκέμεναι δὲ κέλονται ; ἐγὼ δ᾽ αἰσχύνομαι ἔμπης.

ἀλλ᾽ ἄνα , μὴ τάχα νῶϊν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται.”

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“δαιμόνι᾽ , οὔτε τί σε ῥέζω κακὸν οὔτ᾽ ἀγορεύω,

οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ᾽ ἀνελόντα.

οὐδὸς δ᾽ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται , οὐδέ τί σε χρὴ

ἀλλοτρίων φθονέειν : δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης

ὥς περ ἐγών , ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν.

χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο , μή με χολώσῃς,

μή σε γέρων περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω

αἵματος : ἡσυχίη δ᾽ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ᾽ εἴη

αὔριον : οὐ μὲν γάρ τί σ᾽ ὑποστρέψεσθαι ὀΐω

δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.”

τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης:

“ὢ πόποι , ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει,

γρηῒ καμινοῖ ἶσος : ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην

κόπτων ἀμφοτέρῃσι , χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας

γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληϊβοτείρης.

ζῶσαι νῦν , ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε

μαρναμένους : πῶς δ᾽ ἂν σὺ νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχοιο;”

ὣς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων

οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο.

τοῖϊν δὲ ξυνέηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο,

ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν:

“ὦ φίλοι , οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη,

οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα.

ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιϊν

χερσὶ μαχέσσασθαι : ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα.”

ὣς ἔφαθ᾽ , οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀνήϊξαν γελόωντες,

ἀμφὶ δ᾽ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη , Εὐπείθεος υἱός:

“κέκλυτέ μευ , μνηστῆρες ἀγήνορες , ὄφρα τι εἴπω.

γαστέρες αἵδ᾽ αἰγῶν κέατ᾽ ἐν πυρί , τὰς ἐπὶ δόρπῳ

κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες:

ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,

τάων ἥν κ᾽ ἐθέλῃσιν ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω:

αἰεὶ αὖθ᾽ ἡμῖν μεταδαίσεται , οὐδέ τιν᾽ ἄλλον

πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα.”

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος , τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“ὦ φίλοι , οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι

ἄνδρα γέροντα , δύῃ ἀρημένον : ἀλλά με γαστὴρ

ὀτρύνει κακοεργός , ἵνα πληγῇσι δαμείω.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον,

μή τις ἐπ᾽ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείῃ

πλήξῃ ἀτασθάλλων , τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ.”

ὣς ἔφαθ᾽ , οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀπώμνυον ὡς ἐκέλευεν.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,

τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο:

“ξεῖν᾽ , εἴ σ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ

τοῦτον ἀλέξασθαι , τῶν δ᾽ ἄλλων μή τιν᾽ Ἀχαιῶν

δείδιθ᾽ , ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνῃ:

ξεινοδόκος μὲν ἐγών , ἐπὶ δ᾽ αἰνεῖτον βασιλῆες,

Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος , πεπνυμένω ἄμφω.”

ὣς ἔφαθ᾽ , οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον : αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα , φαῖνε δὲ μηροὺς

καλούς τε μεγάλους τε , φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι

στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες : αὐτὰρ Ἀθήνη

ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν.

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο:

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον:

“ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,

οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει.”

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν , Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.

ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ

δειδιότα : σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν:

“νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης , βουγάϊε , μήτε γένοιο,

εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,

ἄνδρα γέροντα , δύῃ ἀρημένον , ἥ μιν ἱκάνει.

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω , τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται:

αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,

πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε , βαλὼν ἐν νηὶ μελαίνῃ,

εἰς Ἔχετον βασιλῆα , βροτῶν δηλήμονα πάντων,

ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,

μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.”

ὣς φάτο , τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.

ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον : τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.

δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς

ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,

ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίῃ.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,

ἦκ᾽ ἐλάσαι , ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.

δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον

Ἶρος , ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος , ὀστέα δ᾽ εἴσω

ἔθλασεν : αὐτίκα δ᾽ ἦλθε κατὰ στόμα φοίνιον αἷμα,

κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών , σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας

λακτίζων ποσὶ γαῖαν : ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ

χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον . αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός , ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,

αἰθούσης τε θύρας : καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς

εἷσεν ἀνακλίνας : σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:

“ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων,

μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι

λυγρὸς ἐών , μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ.”

ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,

πυκνὰ ῥωγαλέην : ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.

ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο : τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω

ἡδὺ γελώοντες καὶ δεικανόωντ᾽ ἐπέεσσι:

“Ζεύς τοι δοίη , ξεῖνε , καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,

ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,

ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας

ἐν δήμῳ : τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε

εἰς Ἔχετον βασιλῆα , βροτῶν δηλήμονα πάντων.”

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν , χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.

Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,

ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος : Ἀμφίνομος δὲ

ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας

καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο , φώνησέν τε:

“χαῖρε , πάτερ ὦ ξεῖνε , γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω

ὄλβος : ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.”

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“Ἀμφίνομ᾽ , ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι:

τοίου γὰρ καὶ πατρός , ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,

Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε:

τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι , ἐπητῇ δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.

τοὔνεκά τοι ἐρέω , σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον:

οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο,

πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.

οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,

ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρῃ:

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,

καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ:

τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων

οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγησι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,

πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων,

πατρί τ᾽ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι.

τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,

ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι , ὅττι διδοῖεν.

οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,

κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν

ἀνδρός , ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης

δηρὸν ἀπέσσεσθαι : μάλα δὲ σχεδόν . ἀλλά σε δαίμων

οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι , μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνῳ,

ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν:

οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω

μνηστῆρας καὶ κεῖνον , ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ.”

ὣς φάτο , καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον,

ἂψ δ᾽ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν.

αὐτὰρ ὁ βῆ διὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ,

νευστάζων κεφαλῇ : δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμός.

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς φύγε κῆρα : πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη

Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι.

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

κούρῃ Ἰκαρίοιο , περίφρονι Πηνελοπείῃ,

μνηστήρεσσι φανῆναι , ὅπως πετάσειε μάλιστα

θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο

μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος ἢ πάρος ἦεν.

ἀχρεῖον δ᾽ ἐγέλασσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν:

“Εὐρυνόμη , θυμός μοι ἐέλδεται , οὔ τι πάρος γε,

μνηστήρεσσι φανῆναι , ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης:

παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος , τό κε κέρδιον εἴη,

μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν,

οἵ τ᾽ εὖ μὲν βάζουσι , κακῶς δ᾽ ὄπιθεν φρονέουσι.”

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν:

“ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα , τέκος , κατὰ μοῖραν ἔειπες.

ἀλλ᾽ ἴθι καὶ σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,

χρῶτ᾽ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς:

μηδ᾽ οὕτω δακρύοισι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα

ἔρχευ , ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί.

ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος , ὃν σὺ μάλιστα

ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι.”

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια:

“Εὐρυνόμη , μὴ ταῦτα παραύδα , κηδομένη περ,

χρῶτ᾽ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῇ:

ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί , τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν,

ὤλεσαν , ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.

ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἱπποδάμειαν ἄνωχθι

ἐλθέμεν , ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν:

οἴη δ᾽ οὐκ εἴσειμι μετ᾽ ἀνέρας : αἰδέομαι γάρ.”

“ὣς ἄρ᾽ ἔφη , γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.

ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη:

κούρῃ Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν,

εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα , λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα

αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι : τέως δ᾽ ἄρα δῖα θεάων

ἄμβροτα δῶρα δίδου , ἵνα μιν θησαίατ᾽ Ἀχαιοί.

κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν

ἀμβροσίῳ , οἵῳ περ ἐϋστέφανος Κυθέρεια

χρίεται , εὖτ᾽ ἂν ἴῃ Χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα:

καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι,

λευκοτέρην δ᾽ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος.

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἔρξασ᾽ ἀπεβήσετο δῖα θεάων,

ἦλθον δ᾽ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο

φθόγγῳ ἐπερχόμεναι : τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκε,

καί ῥ᾽ ἀπομόρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε:

“ἦ με μάλ᾽ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμ᾽ ἐκάλυψεν.

αἴθε μοι ὣς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἁγνὴ

αὐτίκα νῦν , ἵνα μηκέτ᾽ ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν

αἰῶνα φθινύθω , πόσιος ποθέουσα φίλοιο

παντοίην ἀρετήν , ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν.”

ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,

οὐκ οἴη : ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα:

ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.

τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατ᾽ , ἔρῳ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν,

πάντες δ᾽ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.

ἡ δ᾽ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν , ὃν φίλον υἱόν:

“Τηλέμαχ᾽ , οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα:

παῖς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε᾽ ἐνώμας:

νῦν δ᾽ , ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις,

καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός,

ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος , ἀλλότριος φώς,

οὐκέτι τοι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα.

οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη,

ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως.

πῶς νῦν , εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν

ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς;

σοί κ᾽ αἶσχος λώβη τε μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλοιτο.”

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:

“μῆτερ ἐμή , τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι:

αὐτὰρ ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,

ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια : πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.

ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι:

ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος

οἵδε κακὰ φρονέοντες , ἐμοὶ δ᾽ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί.

οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη

μνηστήρων ἰότητι , βίῃ δ᾽ ὅ γε φέρτερος ἦεν.

αἲ γάρ , Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,

οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισι

νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι , οἱ μὲν ἐν αὐλῇ,

οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμοιο , λελῦτο δὲ γυῖα ἑκάστου,

ὡς νῦν Ἶρος κεῖνος ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν

ἧσται νευστάζων κεφαλῇ , μεθύοντι ἐοικώς,

οὐδ᾽ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσὶν οὐδὲ νέεσθαι

οἴκαδ᾽ , ὅπη οἱ νόστος , ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται.”

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον:

Εὐρύμαχος δ᾽ ἐπέεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν:

“κούρη Ἰκαρίοιο , περίφρον Πηνελόπεια,

εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν᾽ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί,

πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν

ἠῶθεν δαινύατ᾽ , ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν

εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας.”

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια:

“Εὐρύμαχ᾽ , ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε

ὤλεσαν ἀθάνατοι , ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον

Ἀργεῖοι , μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς.

εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,

μεῖζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.

νῦν δ᾽ ἄχομαι : τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

ἦ μὲν δὴ ὅτε τ᾽ ᾖε λιπὼν κάτα πατρίδα γαῖαν,

δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα:

“ὦ γύναι , οὐ γὰρ ὀΐω ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς

ἐκ Τροίης εὖ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι:

καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας,

ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀϊστῶν

ἵππων τ᾽ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας , οἵ κε τάχιστα

ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιΐου πολέμοιο.

τῷ οὐκ οἶδ᾽ ἤ κέν μ᾽ ἀνέσει θεός , ἦ κεν ἁλώω

αὐτοῦ ἐνὶ Τροίῃ : σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.

μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν

ὡς νῦν , ἢ ἔτι μᾶλλον ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος:

αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι,

γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσθα , τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα.

“κεῖνος τὼς ἀγόρευε : τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.

νὺξ δ᾽ ἔσται ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει

οὐλομένης ἐμέθεν , τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα.

ἀλλὰ τόδ᾽ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει:

μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο:

οἵ τ᾽ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα

μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν,

αὐτοὶ τοί γ᾽ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα,

κούρης δαῖτα φίλοισι , καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν:

ἀλλ᾽ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν.”

ὣς φάτο , γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο , θέλγε δὲ θυμὸν

μειλιχίοις ἐπέεσσι , νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα.

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη , Εὐπείθεος υἱός,

“κούρη Ἰκαρίοιο , περίφρον Πηνελόπεια,

δῶρα μὲν ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ᾽ ἐνεῖκαι,

δέξασθ᾽ . οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν:

ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ,

πρίν γέ σε τῷ γήμασθαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.”

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος , τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος:

δῶρα δ᾽ ἄρ᾽ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος.

Ἀντινόῳ μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον,

ποικίλον : ἐν δ᾽ ἀρ᾽ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι

χρύσειαι , κληῗσιν ἐϋγνάμπτοις ἀραρυῖαι.

ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε.

χρύσεον , ἠλέκτροισιν ἐερμένον ἠέλιον ὥς.

ἕρματα δ᾽ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν,

τρίγληνα μορόεντα : χάρις δ᾽ ἀπελάμπετο πολλή.

ἐκ δ᾽ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος

ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων , περικαλλὲς ἄγαλμα.

ἄλλο δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν.

ἡ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα δῖα γυναικῶν,

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα

οἱ δ᾽ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν

τρεψάμενοι τέρποντο , μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.

τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν.

αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν,

ὄφρα φαείνοιεν : περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν,

αὖα πάλαι , περίκηλα , νέον κεκεασμένα χαλκῷ,

καὶ δαΐδας μετέμισγον : ἀμοιβηδὶς δ᾽ ἀνέφαινον

δμῳαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος . αὐτὰρ ὁ τῇσιν

αὐτὸς διογενῆς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“δμῳαὶ Ὀδυσσῆος , δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,

ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽ , ἵν᾽ αἰδοίη βασίλεια:

τῇ δὲ παρ᾽ ἠλάκατα στροφαλίζετε , τέρπετε δ᾽ αὐτὴν

ἥμεναι ἐν μεγάρῳ , ἢ εἴρια πείκετε χερσίν:

αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω.

ἤν περ γάρ κ᾽ ἐθέλωσιν ἐΰθρονον Ἠῶ μίμνειν,

οὔ τί με νικήσουσι : πολυτλήμων δὲ μάλ᾽ εἰμί.”

ὣς ἔφαθ᾽ , αἱ δ᾽ ἐγέλασσαν , ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο.

τὸν δ᾽ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρῃος,

τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε , κόμισσε δὲ Πηνελόπεια,

παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε , δίδου δ᾽ ἄρ᾽ ἀθύρματα θυμῷ:

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης,

ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ Εὐρυμάχῳ μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν.

ἥ ῥ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσιν:

“ξεῖνε τάλαν , σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί,

οὐδ᾽ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήϊον ἐς δόμον ἐλθών,

ἠέ που ἐς λέσχην , ἀλλ᾽ ἐνθάδε πόλλ᾽ ἀγορεύεις,

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν , οὐδέ τι θυμῷ

ταρβεῖς : ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας , ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν : ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις , ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;

μή τίς τοι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῇ,

ὅς τίς σ᾽ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῇσι

δώματος ἐκπέμψῃσι , φορύξας αἵματι πολλῷ.”

τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“ἦ τάχα Τηλεμάχῳ ἐρέω , κύον , οἷ᾽ ἀγορεύεις,

κεῖσ᾽ ἐλθών , ἵνα σ᾽ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμῃσιν.”

ὣς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας.

βὰν δ᾽ ἴμεναι διὰ δῶμα , λύθεν δ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης

ταρβοσύνῃ : φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι.

αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν

ἑστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος : ἄλλα δέ οἱ κῆρ

ὥρμαινε φρεσὶν ᾗσιν , ἅ ῥ᾽ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο.

μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη

λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος , ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον

δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος , Πολύβου πάϊς , ἦρχ᾽ ἀγορεύειν,

κερτομέων Ὀδυσῆα : γέλω δ᾽ ἑτάροισιν ἔτευχε.

“κέκλυτέ μευ , μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.

οὐκ ἀθεεὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ Ὀδυσήϊον ἐς δόμον ἵκει:

ἔμπης μοι δοκέει δαίδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ

κὰκ κεφαλῆς , ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι τρίχες οὐδ᾽ ἠβαιαί.”

ἦ ῥ᾽ , ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον:

“ξεῖν᾽ , ἦ ἄρ κ᾽ ἐθέλοις θητευέμεν , εἴ σ᾽ ἀνελοίμην,

ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῆσ —μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται—

αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων;

ἔνθα κ᾽ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι,

εἵματα δ᾽ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοίην.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθες , οὐκ ἐθελήσεις

ἔργον ἐποίχεσθαι , ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον

βούλεαι , ὄφρ᾽ ἄν ἔχῃς βόσκειν σὴν γαστέρ᾽ ἄναλτον.”

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:

“Εὐρύμαχ᾽ , εἰ γὰρ νῶϊν ἔρις ἔργοιο γένοιτο

ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ , ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται,

ἐν ποίῃ , δρέπανον μὲν ἐγὼν εὐκαμπὲς ἔχοιμι,

καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις , ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου

νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος , ποίη δὲ παρείη.

εἰ δ᾽ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν , οἵ περ ἄριστοι,

αἴθωνες , μεγάλοι , ἄμφω κεκορηότε ποίης,

ἥλικες , ἰσοφόροι , τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,

τετράγυον δ᾽ εἴη , εἴκοι δ᾽ ὑπὸ βῶλος ἀρότρῳ:

τῷ κέ μ᾽ ἴδοις , εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην.

εἰ δ᾽ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων

σήμερον , αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε

καὶ κυνέη πάγχαλκος , ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα,

τῷ κέ μ᾽ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα,

οὐδ᾽ ἄν μοι τὴν γαστέρ᾽ ὀνειδίζων ἀγορεύοις.

ἀλλὰ μάλ᾽ ὑβρίξεις , καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής:

καί πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός,

οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς.

εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα , καὶ εὐρέα περ μάλ᾽ ἐόντα,

φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε.”

ὣς ἔφατ᾽ , Εὐρύμαχος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,

καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:

“ἆ δείλ᾽ , ἦ τάχα τοι τελέω κακόν , οἷ᾽ ἀγορεύεις

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν , οὐδέ τι θυμῷ

ταρβεῖς : ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας , ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν : ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις , ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;”

ὣς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν : αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος,

Εὐρύμαχον δείσας : ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οἰνοχόον βάλε χεῖρα

δεξιτερήν : πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα,

αὐτὰρ ὅ γ᾽ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίῃσι.

μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα,

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον:

“αἴθ᾽ ὤφελλ᾽ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ᾽ ὀλέσθαι

πρὶν ἐλθεῖν : τῷ οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκε.

νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν , οὐδέ τι δαιτὸς

ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος , ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾷ.”

τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο

“δαιμόνιοι , μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῷ

βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα : θεῶν νύ τις ὔμμ᾽ ὀροθύνει.

ἀλλ᾽ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ᾽ ἰόντες,

ὁππότε θυμὸς ἄνωγε : διώκω δ᾽ οὔ τιν᾽ ἐγώ γε.”

ὣς ἔφαθ᾽ , οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες

Τηλέμαχον θαύμαζον , ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.

τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε

Νίσου φαίδιμος υἱός , Ἀρητιάδαο ἄνακτος:

“ὦ φίλοι , οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ

ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι:

μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον

δμώων , οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.

ἀλλ᾽ ἄγετ᾽ , οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,

ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ᾽ ἰόντες:

τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος

Τηλεμάχῳ μελέμεν : τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα.”

ὣς φάτο , τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπε.

τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως,

κῆρυξ Δουλιχιεύς : θεράπων δ᾽ ἦν Ἀμφινόμοιο:

νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν : οἱ δὲ θεοῖσι

σπείσαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον.

αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,

βάν ῥ᾽ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος.