Reading Center

cum hoc fieri bellissime posset: 'fundus Sabinus meus est.' 'immo meus,' deinde iudicium, noluerunt. 'Fvndvs' inquit ' "qui est in agro qui sabinus vocatur." ' satis verbose; cedo quid^[*]quid... quid ς: fort. ecquid postea? ' "eum ego ex iure Quiritium^[*]iure Quiritium Lambinus (cf. Gaium iv. 16): iureque codd. meum esse aio^[*]aios ς A ." ' quid tum? ' "inde ibi^[*]ibi om. A π ego te ex iure manum^[*]manum Gellius xx. 10: manu codd. consertum voco." ' quid huic tam loquaciter litigioso responderet ille unde petebatur non habebat. transit idem iuris consultus tibicinis Latini modo. ' "Vnde tu me" ' inquit ' "ex iure manum consertum vocasti, inde ibi ego te revoco." ' praetor ^[*]praetor πψ2: praeter cett. interea ne pulchrum se ac beatum putaret atque aliquid ipse sua sponte loqueretur, ei quoque carmen compositum est cum ceteris rebus absurdum tum vero in illo: ' "Suis^[*]in illo suis nullo usui ψ2 utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico; ite^[*]ite Arusianus (s. v. it illam viam): inite codd. viam." ' praesto aderat sapiens ille qui inire viam doceret. ' "redite viam." ' eodem duce redibant. haec iam tum apud illos barbatos^[*]barbatos ψ2: barbaros cett. ridicula, credo, videbantur^[*]videbantur rudebantur ς: ridebantur A , homines, cum recte atque in loco constitissent, iuberi abire ut, unde abissent, eodem statim redirent. isdem ineptiis fucata^[*]fucata ed. R: fugata codd. sunt illa omnia: ' "Quando te in iure conspicio^[*]conspicios ς A " ' et haec^[*]et haec Naugerius (2): et haec sed codd. : ' "anne tu dicas^[*]tu dicas Halm: tudiciis σπ: tu dicus A φω: tu dicis χψ: dicas Gaius qua ex^[*]qua ex Gaius: qui codd. causa vindicaveris?" ' quae dum erant occulta, necessario ab eis qui ea tenebant petebantur; postea vero pervolgata atque in manibus iactata et excussa, inanissima prudentiae reperta sunt, fraudis autem et stultitiae plenissima.

nam, cum permulta praeclare legibus essent constituta, ea iure consultorum ingeniis pleraque corrupta ac depravata sunt. mulieres omnis propter infirmitatem consili maiores in tutorum potestate esse voluerunt; hi invenerunt genera tutorum quae potestate mulierum continerentur. sacra interire illi noluerunt; horum ingenio senes ad coemptiones faciendas interimendorum sacrorum causa reperti sunt. in omni denique iure civili aequitatem reliquerunt, verba ipsa tenuerunt, ut, quia^[*]quia π1ψ2ω: cuia cett. in alicuius libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt^[*]putarunt ed. R: putarent codd. omnis mulieres quae coemptionem facerent 'Gaias' vocari. iam illud mihi quidem mirum videri solet, tot homines, tam ingeniosos, post^[*]post Pluygers: per codd. tot annos etiam nunc statuere non potuisse utrum 'diem tertium' an 'perendinum,' 'iudicem' an 'arbitrum,' 'rem' an 'litem' dici oporteret.

itaque, ut dixi, dignitas in ista scientia consularis numquam fuit, quae tota ex rebus fictis commenticiisque constaret, gratiae vero multo etiam minus^[*]minus Angelius: minores codd.: inanior est Zumpt . quod enim omnibus patet et aeque promptum est mihi et adversario meo, id esse gratum nullo pacto potest. itaque non modo benefici conlocandi^[*]collocandi A ψ2ω: collocandis cett. spem sed etiam illud quod aliquamdiu^[*]aliquando χ1 fuit ' "licet consulere?" ' iam perdidistis. sapiens existimari nemo potest in ea prudentia quae neque extra Romam usquam neque Romae rebus prolatis quicquam valet. peritus ideo haberi nemo potest quod in eo quod sciunt omnes^[*]omnes Naugerius: homines codd. nullo modo possunt inter se discrepare. difficilis autem res ideo non putatur quod et perpaucis et minime obscuris litteris continetur. itaque si mihi, homini vehementer occupato, stomachum moveritis, triduo me^[*]me esse iuris cons. w, Halm iuris consultum esse^[*]esse del. Ernesti (cf. Tusc. ii. 12) profitebor. etenim quae de scripto aguntur, scripta sunt omnia, neque tamen^[*]tamen om. w quicquam tam anguste scriptum est quo ego non possim ' "Qua de re agitur" ' addere; quae consuluntur autem, minimo periculo respondentur. si id quod oportet responderis, idem videare^[*]videare iudicare A ψ1ω respondisse quod Servius; sin aliter, etiam controversum^[*]controversum χψ: contraversum cett. ius nosse et tractare videare.

quapropter non solum illa gloria militaris vestris formulis atque actionibus anteponenda est verum etiam dicendi consuetudo longe et multum isti vestrae exercitationi ad honorem antecellit^[*]antecellit B, Lambinus: antecellet cett. . itaque mihi videntur plerique initio multo hoc maluisse, post, cum id adsequi non potuissent, istuc potissimum sunt delapsi. Vt aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse qui citharoedi fieri non potuerint, sic nos^[*]nos Quintil.: nonnullos codd. videmus, qui oratores evadere non potuerint^[*]potuerunt... potuerunt χψ (variant codd. Quintil. viii. 3. 79), eos ad iuris studium devenire. Magnus dicendi labor, magna res, magna dignitas, summa autem gratia. etenim a vobis salubritas quaedam, ab eis qui dicunt salus ipsa petitur. deinde vestra responsa atque decreta et evertuntur saepe dicendo et sine defensione orationis^[*]orationis scripsi: oratoris codd. qua] qua re Naugerius: quo Zumpt firma esse non possunt. in qua si satis profecissem, parcius de eius laude dicerem; nunc nihil de me dico, sed de eis qui in dicendo magni sunt aut fuerunt.

duae sint artes igitur ^[*]sint artes igitur scripsi: sint artes (ante lac. 4 litt. ς) ς A: sunt artes cett. quae possint^[*]possint ς A π: possunt cett. locare homines in amplissimo gradu dignitatis, una imperatoris, altera oratoris boni. ab hoc enim pacis ornamenta retinentur, ab illo belli pericula repelluntur. ceterae tamen virtutes ipsae per se multum valent, iustitia, fides, pudor, temperantia; quibus te, Servi, excellere omnes intellegunt. sed nunc^[*]nunc non nunc ς: non ψ2 de studiis ad honorem^[*]ad honorem χ: ab honorem ς: ab honore cett. appositis Lambinus: depositis (deposs. ς) codd.: potissimis Kayser appositis, non de insita cuiusque virtute disputo. omnia ista nobis studia de manibus excutiuntur, simul atque aliqui motus novus^[*]novus ψ2: novos cett. bellicum canere coepit. etenim, ut ait ingeniosus poeta et auctor valde bonus, 'proeliis promulgatis pellitur^[*]pellitur ψ2, Gellius xx. 10: bellitur ς: tollitur cett. e medio' non solum ista vestra verbosa simulatio prudentiae sed etiam ipsa illa domina rerum, 'sapientia; vi geritur res, spernitur^[*]vi geritur res, spernitur Gellius: videtur (videre ω) respernitur ς A πψ1ω: videtur et spernitur φ: videtur resperni χ: videtur respui spernitur ψ2 orator' non solum odiosus in dicendo ac loquax verum etiam 'bonus; horridus miles amatur,' vestrum vero studium totum iacet. 'non ex iure manum^[*]manum σπφ: manu cett. consertum, sed mage^[*]mage Ascens. (3) ex Gellio: om. codd. ferro' inquit 'rem repetunt.' quod si ita est, cedat, opinor, Sulpici^[*]Sulpici om. w, del. Halm , forum castris, otium militiae, stilus gladio, umbra soli; sit denique in civitate ea prima res propter quam ipsa est civitas omnium princeps.