De Inventione, Rhetorici libri duo qui vocantur de inventione. Cicero, Marcus Tullius, creator; Stroebel, Eduard, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Cum autem actio translationis aut commutationis
indigere videtur, quod non aut is agit, quem oportet,
aut cum eo, quicum oportet, aut apud quos, qua lege,
qua poena, quo crimine, quo tempore oportet, con-
stitutio translativa appellatur. eius nobis exempla
permulta opus sint, si singula translationum genera
quaeramus; sed quia ratio praeceptorum similis est,
exemplorum multitudine supersedendum est. atque in
nostra quidem consuetudine multis de causis fit, ut
rarius incidant translationes. nam et praetoris excep-
tionibus multae excluduntur actiones et ita ius civile
habemus constitutum, ut causa cadat is, qui non quem-
admodum oportet egerit. quare in iure plerumque ver-
santur. ibi enim et exceptiones postulantur et agendi
potestas datur et omnis conceptio privatorum iudi-
ciorum constituitur. in ipsis autem iudiciis rarius
incidunt et tamen, si quando incidunt, eiusmodi sunt,
ut per se minus habeant firmitudinis, confirmentur
autem assumpta alia aliqua constitutione: ut in quo-
dam iudicio, cum veneficii cuiusdam nomen esset de-
latum et, quia parricidii causa subscripta esset, extra
ordinem esset acceptum, in accusatione autem alia
quaedam crimina testibus et argumentis confirmaren-
tur, parricidii autem mentio solum facta esset, defensor
in hoc ipso multum oportet et diu consistat: cum de
nece parentis nihil demonstratum esset, indignum
facinus esse ea poena afficere reum, qua parricidae
afficiuntur; id autem, si damnaretur, fieri necesse
esse, quoniam et id causae subscriptum et ea re nomen
extra ordinem sit acceptum.