De Republica, Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Videtisne igitur unius viri consilio non solum ortum novum populum neque ut in cunabulis vagientem
relictum, sed adultum iam et paene puberem? Tum
Laelius: Nos vero videmus, et te quidem ingressum
ratione ad disputandum nova, quae nusquam
est in Graecorum libris. Nam princeps ille, quo nemo
in scribendo praestantior fuit, aream sibi sumsit, in
p.313
qua civitatem extrueret arbitratu suo, praeclaram ille
quidem fortasse, sed a vita hominum abhorrentem et
moribus, reliqui disseruerunt sine ullo certo exemplari
formaque rei publicae de generibus et de rationibus
civitatum; tu mihi videris utrumque facturus; es
enim ita ingressus, ut, quae ipse reperias, tribuere aliis malis quam, ut facit apud Platonem Socrates, ipse fingere et illa de urbis situ revoces ad
rationem, quae a Romulo casu aut necessitate facta
sunt, et disputes non vaganti oratione, sed defixa in
una re publica. Quare perge, ut instituisti; prospicere
enim iam videor te reliquos reges persequente quasi
perfectam rem publicam.
12
Ergo, inquit Scipio, cum ille Romuli senatus, qui constabat ex optimatibus, quibus ipse rex
tantum tribuisset, ut eos patres vellet nominari patriciosque eorum liberos, temptaret post Romuli excessum, ut ipse regeret sine rege rem publicam, populus id non tulit desiderioque Romuli postea regem
flagitare non destitit; cum prudenter illi principes
novam et inauditam ceteris gentibus interregni ineundi rationem excogitaverunt, ut, quoad certus rex declaratus esset, nec sine rege civitas nec
diuturno rege esset uno nec committeretur, ut quisquam inveterata potestate aut ad deponendum imperium tardior esset aut ad optinendum munitior.
Quo
quidem tempore novus ille populus vidit tamen id,
quod fugit Lacedaemonium Lycurgum, qui regem non
deligendum duxit, si modo hoc in Lycurgi potestate
potuit esse, sed habendum, qualiscumque is foret, qui modo esset Herculis stirpe generatus; nostri
illi etiam tum agrestes viderunt virtutem et sapientiam regalem, non progeniem quaeri oportere.
13
Quibus cum esse praestantem Numam Pompilium
fama ferret, praetermissis suis civibus regem alienigenam patribus auctoribus sibi ipse populus adscivit
eumque ad regnandum Sabinum hominem
p.314
Romam Curibus accivit. Qui ut huc venit, quamquam
populus curiatis eum comitiis regem esse iusserat,
tamen ipse de suo imperio curiatam legem tulit, hominesque Romanos instituto Romuli bellicis studiis ut
vidit incensos, existimavit eos paulum ab illa consuetudine esse revocandos.
14