De Republica, Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Mortuo rege Pompilio Tullum Hostilium populus
regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, isque
de imperio suo exemplo Pompilii populum consuluit
curiatim. Cuius excellens in re militari gloria
p.316
magnaeque extiterunt res bellicae, fecitque idem et saepsit
de manubiis comitium et curiam constituitque ius, quo
bella indicerentur, quod per se iustissime inventum
sanxit fetiali religione, ut omne bellum, quod
denuntiatum indictumque non esset, id iniustum esse
atque inpium iudicaretur. Et ut advertatis animum,
quam sapienter iam reges hoc nostri viderint, tribuenda quaedam esse populo (multa enim nobis de
eo genere dicenda sunt), ne insignibus quidem regiis
Tullus nisi iussu populi est ausus uti. Nam ut sibi
duodecim lictores cum fascibus anteire liceret ...
18
...neque enim serpit, sed volat in optimum
statum instituto tuo sermone res publica. [*]S. Post eum
Numae Pompilii nepos ex filia rex a populo est Ancus Marcius constitutus, itemque de imperio suo legem
curiatam tulit. Qui cum Latinos bello devicisset, adscivit eos in civitatem, atque idem Aventinum et Caelium montem adiunxit urbi, quosque agros ceperat,
divisit et silvas maritimas omnis publicavit, quas
ceperat, et ad ostium Tiberis urbem condidit colonisque firmavit. Atque ita cum tres et viginti regnavisset annos, est mortuus. Tum Laelius: Laudandus
etiam iste rex; sed obscura est historia Romana, siquidem istius regis matrem habemus, ignoramus patrem. [*]S. Ita est, inquit; sed temporum illorum tantum fere regum inlustrata sunt nomina.
19
Sed hoc loco primum videtur insitiva quadam
p.317
disciplina doctior facta esse civitas. Influxit
enim non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc
urbem, sed abundantissimus amnis illarum disciplinarum et artium. Fuisse enim quendam ferunt Demaratum Corinthium et honore et auctoritate et fortunis
facile civitatis suae principem; qui cum Corinthiorum
tyrannum Cypselum ferre non potuisset, fugisse cum
magna pecunia dicitur ac se contulisse Tarquinios,
in urbem Etruriae florentissimam. Cumque audiret
dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam vir
liber ac fortis et adscitus est civis a Tarquiniensibus
atque in ea civitate domicilium et sedes collocavit.
Ubi cum de matre familias Tarquiniensi duo filios
procreavisset, omnibus eos artibus ad Graecorum disciplinam erudiit
...
20
... facile in civitatem receptus esset, propter humanitatem atque doctrinam Anco regi familiaris est factus usque eo, ut consiliorum omnium particeps et socius paene regni putaretur. Erat in eo
praeterea summa comitas, summa in omnis civis
opis, auxilii, defensionis, largiendi etiam benignitas.
Itaque mortuo Marcio cunctis populi suffragiis rex
est creatus L. Tarquinius; sic enim suum nomen ex Graeco nomine inflexerat, ut in omni genere
huius populi consuetudinem videretur imitatus. Isque
ut de suo imperio legem tulit, principio duplicavit illum
pristinum patrum numerum et antiquos patres maiorum gentium appellavit, quos priores sententiam
rogabat, a se adscitos minorum.
Deinde equitatum
ad hunc morem constituit, qui usque adhuc
est retentus, nec potuit Titiensium et Rhamnensium
et Lucerum mutare, cum cuperet, nomina, quod auctor
ei summa augur gloria Attus Navius non erat. Atque
etiam Corinthios video publicis equis adsignandis et
alendis orborum et viduarum tributis fuisse quondam
p.318
diligentis. Sed tamen prioribus equitum partibus secundis additis ↀ ⅠↃ ⅭⅭⅭ fecit equites numerumque duplicavit. Postea bello subegit Aequorum
magnam gentem et ferocem et rebus populi Romani
imminentem, idemque Sabinos cum a moenibus urbis
reppulisset, equitatu fudit belloque devicit. Atque
eundem primum ludos maximos, qui Romani dicti
sunt, fecisse accepimus aedemque in Capitolio Iovi
optimo maximo bello Sabino in ipsa pugna vovisse
faciendam mortuumque esse, cum duodequadraginta regnavisset annos.
21