De Republica, Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
OMNIUM
1
Cum in Africam venissem M'. Manilio consuli ad
quartam legionem tribunus, ut scitis, militum, nihil
mihi fuit potius, quam ut Masinissam convenirem
regem, familiae nostrae iustis de causis amicissimum.
Ad quem ut veni, conplexus me senex conlacrimavit
aliquantoque post suspexit ad caelum et: Grates, inquit, tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites,
quod, ante quam ex hac vita migro, conspicio in meo
regno et his tectis P. Cornelium Scipionem, cuius ego
nomine ipso recreor; itaque numquam ex animo meo
discedit illius optimi atque invictissimi viri memoria.
Deinde ego illum de suo regno, ille me de nostra re
p.371
publica percontatus est, multisque verbis ultro citroque habitis ille nobis consumptus est dies.
10
Post autem apparatu regio accepti sermonem in
multam noctem produximus, cum senex nihil nisi de
Africano loqueretur omniaque eius non facta solum,
sed etiam dicta meminisset. Deinde, ut cubitum discessimus, me et de via fessum, et qui ad multam
noctem vigilassem, artior quam solebat somnus complexus est. Hic mihi (credo equidem ex hoc, quod
eramus locuti; fit enim fere, ut cogitationes sermonesque nostri pariant aliquid in somno tale, quale de
Homero scribit Ennius, de quo videlicet saepissime
vigilans solebat cogitare et loqui) Africanus se ostendit ea forma, quae mihi ex imagine eius quam ex
ipso erat notior; quem ubi agnovi, equidem cohorrui,
sed ille: Ades, inquit, animo et omitte timorem, Scipio,
et, quae dicam, trade memoriae.
2
11
Videsne illam urbem, quae parere populo Romano
coacta per me renovat pristina bella nec potest quiescere? (ostendebat autem Karthaginem de excelso et
pleno stellarum illustri et claro quodam loco) ad
quam tu oppugnandam nunc venis paene miles. Hanc
hoc biennio consul evertes, eritque cognomen id tibi
per te partum, quod habes adhuc a nobis hereditarium. Cum autem Karthaginem deleveris, triumphum
egeris censorque fueris et obieris legatus Aegyptum,
Syriam, Asiam, Graeciam, deligere iterum consul absens bellumque maximum conficies, Numantiam excindes. Sed cum eris curru in Capitolium invectus,
offendes rem publicam consiliis perturbatam nepotis mei.
12
Hic tu, Africane, ostendas oportebit patriae lumen
animi, ingenii consiliique tui. Sed eius temporis ancipitem video quasi fatorum viam. Nam cum aetas
tua septenos octiens solis anfractus reditusque converterit, duoque ii numeri, quorum uterque plenus
alter altera de causa habetur, circuitu naturali summam tibi fatalem confecerint, in te unum atque in p.372
tuum nomen se tota convertet civitas, te senatus, te
omnes boni, te socii, te Latini intuebuntur, tu eris
unus, in quo nitatur civitatis salus, ac, ne multa, dictator rem publicam constituas oportet, si impias propinquorum manus effugeris. Hic cum exclamasset
Laelius ingemuissentque vehementius ceteri, leniter
arridens Scipio: St! quaeso, inquit, ne me e somno
excitetis, et parumper audite cetera.
3
13
Sed quo sis, Africane, alacrior ad tutandam rem
publicam, sic habeto: omnibus, qui patriam conservaverint, adiuverint, auxerint, certum esse in caelo definitum locum, ubi beati aevo sempiterno fruantur;
nihil est enim illi principi deo, qui omnem mundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptius quam
concilia coetusque hominum iure sociati, quae civitates
appellantur; harum rectores et conservatores hinc profecti huc revertuntur.
14