de Finibus Bonorum et Malorum, Cicero, Marcus Tullius, creator; Schiche, Theodor, 1869-1924, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
XML: Passage Full Text
nam bonum illud et malum, quod saepe iam dictum est, postea consequitur, prima autem illa naturae sive secunda sive contraria sub iudicium sapientis et dilectum cadunt, estque illa subiecta quasi materia[*]materie BE sapientiae. itaque et manendi in vita et migrandi ratio omnis iis[*]iis edd. in V his rebus, quas supra dixi, metienda. nam neque virtute retinetur ille in[*]add. Se. vita, nec iis, qui[*]qui que BER sine virtute sunt, mors est oppetenda. et[*]et Urs. ut saepe officium est sapientis desciscere a vita, cum sit beatissimus, si id oportune facere possit, quod est convenienter naturae. sic[*]naturae sic B naturae vivere sic (etiam E) enim censent, oportunitatis esse beate vivere. itaque a sapientia praecipitur se ipsam, si usus sit, sapiens ut relinquat. quam ob rem cum vitiorum ista vis non sit, ut causam afferant mortis voluntariae, perspicuum est etiam stultorum, qui idem miseri sint, officium esse manere in vita, si sint in maiore parte rerum earum,[*]earum rerum BE quas secundum naturam esse dicimus. et quoniam excedens e vita et manens aeque miser est nec diuturnitas magis ei[*]magis ei ei (et E) magis BE vitam fugiendam facit, non sine causa dicitur iis, qui pluribus naturalibus frui possint, esse in vita manendum.
19
Pertinere autem ad rem arbitrantur intellegi natura fieri ut liberi a parentibus amentur. a quo initio profectam communem humani generis societatem persequimur. quod primum intellegi debet figura membrisque corporum, quae ipsa declarant procreandi a natura habitam esse rationem. neque vero haec inter se congruere possent,[*]possent N2 possint ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret. atque etiam in bestiis vis naturae
p.114
perspici potest; quarum in fetu et in educatione laborem cum cernimus, naturae ipsius vocem videmur audire. quare ut perspicuum est natura nos a dolore[*]add. P. Man. abhorrere, sic apparet a natura ipsa, ut eos, quos genuerimus, amemus, inpelli.
ex hoc nascitur ut etiam[*]etiam ut BE communis hominum inter homines naturalis sit commendatio, ut oporteat hominem ab homine ob id ipsum, quod homo sit, non alienum videri. ut enim in membris alia sunt[*]sunt N2 sint tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures, alia[*]alia Marsus aliqua ARN aliaque BE reliqua V etiam ceterorum membrorum usum adiuvant, ut crura, ut manus, sic inmanes quaedam bestiae[*]bestie quedam BE sibi solum natae sunt, at illa, quae in concha patula pina dicitur, isque, qui enat e concha, qui, quod eam custodit, pinoteres vocatur in eandemque[*]in eandemque BE in eamque cum se recepit[*]recepit cod. Glogav. recipit includitur, ut videatur monuisse ut caveret, itemque formicae, apes, ciconiae aliorum etiam causa quaedam faciunt. multo haec coniunctius homines.[*]coniunctius homines Mdv. coniunctio est hominis itaque natura sumus apti ad coetus, concilia,[*]consilia Non. civitatis Non. RV civitates.[*]itaque ... civitatis (v. 18) Non. p. 234
mundum autem censent regi numine deorum, eumque esse quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natura consequi, ut communem utilitatem nostrae anteponamus. ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens et civilis officii non ignarus utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae consulit. nec magis est vituperandus proditor patriae quam communis utilitatis aut salutis desertor propter suam utilitatem aut salutem. ex quo fit, ut laudandus is sit, qui mortem oppetat pro re publica, quod deceat[*]deceat dett. doceat (in A ab ead. m. corr. ex diceat) cariorem nobis
p.115
esse patriam quam nosmet ipsos. quoniamque[*]quoniamque quēque R illa vox inhumana et scelerata ducitur eorum, qui negant se recusare quo minus ipsis mortuis terrarum omnium deflagratio consequatur—quod vulgari quodam versu Graeco pronuntiari solet—, certe verum est etiam iis, qui aliquando futuri sint, esse propter ipsos consulendum.
20
ex hac animorum affectione testamenta commendationesque morientium natae sunt. quodque nemo in summa solitudine vitam agere velit ne cum infinita quidem voluptatum abundantia, facile intellegitur nos ad coniunctionem congregationemque hominum et ad naturalem communitatem esse natos. Inpellimur autem natura, ut prodesse velimus quam plurimis in primisque docendo rationibusque prudentiae tradendis.