de Finibus Bonorum et Malorum, Cicero, Marcus Tullius, creator; Schiche, Theodor, 1869-1924, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Hoc autem loco tantum explicemus haec honesta,
quae dico, praeterquam quod nosmet ipsos diligamus,
praeterea suapte natura per se esse expetenda. indicant[*]iudicant BER pueri, in quibus ut in speculis natura cernitur.
quanta studia decertantium sunt![*]sunt R sint quanta ipsa certamina!
p.187
ut illi efferuntur laetitia, cum vicerunt![*]vicerunt Mdv. vicerint ut
pudet victos! ut se accusari nolunt! quam cupiunt
laudari! quos illi labores non perferunt, ut aequalium
principes sint! quae memoria est in iis bene merentium, quae referendae gratiae cupiditas! atque ea in
optima quaque indole[*]indole quaque BE maxime apparent, in qua haec
honesta, quae intellegimus, a natura tamquam adumbrantur.
Sed haec in pueris; expressa[*]in pueris expressa. In iis (his) vero RNV vero in iis
aetatibus, quae iam confirmatae sunt. quis est tam
dissimilis homini, qui non moveatur et offensione
turpitudinis et comprobatione honestatis? quis est,
qui non oderit libidinosam, protervam adolescentiam?
quis contra in illa aetate pudorem, constantiam, etiamsi sua nihil intersit, non tamen diligat? quis Pullum
Numitorium Fregellanum, proditorem, quamquam rei
publicae nostrae profuit, non odit? quis suae urbis[*]quis suae
urbis RKl. quis huius urbis Mdv.
conservatorem Codrum, quis Erechthei filias non maxime laudat? cui Tubuli nomen odio non est? quis
Aristidem non mortuum diligit? an obliviscimur,
quantopere in audiendo in legendoque moveamur, cum
pie, cum amice, cum magno animo aliquid factum
cognoscimus?
Quid loquor[*]loquor V loquar de nobis, qui ad laudem
et ad[*]et ad qui ad BE decus nati, suscepti, instituti sumus? qui clamores vulgi atque imperitorum excitantur in theatris,
cum illa dicuntur: 'Ego sum Orestes', contraque ab altero:
"Immo enimvero ego sum, inquam, Orestes!"
cum
autem etiam exitus ab utroque datur conturbato
errantique regi, ambo ergo se una necari cum
precantur,[*]se una necari cum precantur Se.
sunaneganum precamur BE sunanegamū precamur R una uivere
precamur (ab alt. m. in ras., sub a u inferior pars g erasae
cognosci potest) N negancium una vivere precamur V quotiens hoc agitur, ecquandone[*]ecquandone Dav. et quando ne BER et quando|ve N2 est quando ne
V et, ut vid., N1
nisi admirationibus
p.188
maximis? nemo est igitur, quin hanc
affectionem animi probet atque laudet, qua non modo
utilitas nulla quaeritur, sed contra utilitatem etiam
conservatur fides.
Talibus exemplis non fictae solum
fabulae, verum[*]verum sed Non.
etiam historiae refertae[*]talibus exp. ... refertae Non. p. 309
sunt, et quidem
maxime nostrae. nos enim ad sacra Idaea accipienda
optimum virum delegimus, nos tutores misimus regibus,[*]regibus misimus BE (misimus regem municissimum
menibus, rell. om., R) nostri imperatores pro salute patriae sua capita
voverunt, nostri consules regem inimicissimum moenibus iam adpropinquantem monuerunt, a veneno ut
caveret, nostra in re publica Lucretia et quae per[*]del. Vict.
vim oblatum stuprum voluntaria morte lueret inventa
est et qui interficeret filiam,[*]filiam interficeret BE ne stupraretur. quae quidem omnia et innumerabilia praeterea quis est quin[*]quin NV qui BER
intellegat et eos qui fecerint dignitatis splendore ductos inmemores fuisse utilitatum suarum nosque, cum
ea laudemus, nulla alia re nisi honestate duci?
23
Quibus rebus expositis breviter[*]breviter expositis BE—nec enim sum
copiam, quam potui, quia dubitatio in re nulla erat,
persecutus—sed his rebus concluditur profecto et virtutes omnes et honestum illud, quod ex iis oritur[*]ex hijs virtutibus oritur N et
in iis[*]iis Mdv. his R hijs NV illis BE haeret, per se esse expetendum.
in omni autem[*]autem enim BE
honesto, de quo loquimur, nihil est tam illustre nec
quod latius pateat quam coniunctio inter homines
hominum et quasi quaedam societas et communicatio
utilitatum et ipsa caritas generis humani. quae nata
a primo satu, quod a procreatoribus nati diliguntur
et tota domus coniugio et stirpe coniungitur, serpit
sensim foras, cognationibus primum, tum affinitatibus,
deinde amicitiis, post vicinitatibus, tum civibus et iis,
qui publice socii atque amici sunt, deinde totius complexu
p.189
gentis humanae. quae animi affectio suum cuique tribuens atque hanc, quam dico, societatem coniunctionis humanae munifice et aeque tuens iustitia
dicitur, cui sunt adiunctae pietas, bonitas, liberalitas,
benignitas, comitas, quaeque sunt generis eiusdem. atque haec ita iustitiae propria sunt, ut sint virtutum
reliquarum communia.