De Fato, De divinatione libri duo; libri de fato quae manserunt. Cicero, Marcus Tullius, creator; Mueller, C. F. W. (Carl Friedrich Wilhelm), 1830-1903, editor
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Chrysippus autem cum et necessitatem inprobaret
et nihil vellet sine praepositis causis evenire, causarum genera distinguit, ut et necessitatem effugiat et
p.267
retineat fatum.
"Causarum enim"
, inquit,
"aliae
sunt perfectae et principales, aliae adiuvantes
et proximae. Quam ob rem, cum dicimus omnia
fato fieri causis antecedentibus, non hoc intellegi volumus: causis perfectis et principalibus, sed causis adiuvantibus antecedentibus
et proximis"
. Itaque illi rationi, quam paulo ante
conclusi, sic occurrit: si omnia fato fiant, sequi illud
quidem, ut omnia causis fiant antepositis, verum non
principalibus causis et perfectis, sed adiuvantibus et
proximis. Quae si ipsae non sunt in nostra potestate,
non sequitur, ut ne adpetitus quidem sit in nostra
potestate. At hoc sequeretur, si omnia perfectis et
principalibus causis fieri diceremus, ut, cum eae causae non essent in nostra potestate, ne ille quidem
esset in nostra potestate.
Quam ob rem, qui ita fatum introducunt, ut necessitatem adiungant, in eos
valebit illa conclusio; qui autem causas antecedentis
non dicent perfectas neque principalis, in eos nihil
valebit. Quod enim dicantur adsensiones fieri causis
antepositis, id quale sit, facile a se explicari putat.
Nam quamquam adsensio non possit fieri nisi commota viso, tamen, cum id visum proximam causam
habeat, non principalem, hanc habet rationem, ut
Chrysippus vult, quam dudum diximus, non ut illa
quidem fieri possit nulla vi extrinsecus excitata
(necesse est enim adsensionem viso commoveri),
sed revertitur ad cylindrum et ad turbinem suum,
quae moveri incipere nisi pulsa non possunt. Id
autem cum accidit, suapte natura, quod superest,
et cylindrum volvi et versari turbinem putat.
19
'Ut
igitur', inquit,
"qui protrusit cylindrum, dedit ei principium motionis, volubilitatem autem non dedit, sic visum obiectum inprimet
illud quidem et quasi signabit in animo suam
speciem, sed adsensio nostra erit in potestate,
eaque, quem ad modum in cylindro dictum
p.268
est, extrinsecus pulsa, quod reliquum est,
suapte vi et natura movebitur. Quodsi aliqua
res efficeretur sine causa antecedente, falsum
esset omnia fato fieri; sin omnibus, quaecumque fiunt, veri simile est causam antecedere,
quid adferri poterit, cur non omnia fato fieri
fatendum sit? modo intellegatur, quae sit causarum distinctio ac dissimilitudo."
Haec cum
ita sint a Chrysippo explicata, si illi, qui negant adsensiones fato fieri, †fateantur tamen eas non sine
viso antecedente fieri, alia ratio est; sed, si concedunt
anteire visa, nec tamen fato fieri adsensiones, quod
proxima illa et continens causa non moveat adsensionem, vide, ne idem dicant. Neque enim Chrysippus, concedens adsensionis proximam et continentem
causam esse in viso positam, neque eam causam
esse ad adsentiendum necessariam concedet, ut, si
omnia fato fiant, omnia causis fiant antecedentibus
et necessariis; itemque illi, qui ab hoc dissentiunt
confitentes non fieri adsensiones sine praecursione visorum, dicent, si omnia fato fierent eius modi, ut
nihil fieret nisi praegressione causae, confitendum esse
fato fieri omnia; ex quo facile intellectu est, quoniam
utrique patefacta atque explicata sententia sua ad
eundem exitum veniant, verbis eos, non re dissidere.
Omninoque cum haec sit distinctio, ut quibusdam in
rebus vere dici possit, cum hae causae antegressae
sint, non esse in nostra potestate, quin illa eveniant,
quorum causae fuerint, quibusdam autem in rebus
causis antegressis in nostra tamen esse potestate, ut
illud aliter eveniat, hanc distinctionem utrique adprobant, sed alteri censent, quibus in rebus, cum causae antecesserint, non sit in nostra potestate, ut aliter
illa eveniant, eas fato fieri; quae autem in nostra
potestate sint, ab iis fatum abesse ...
20