Ex Ponto, Ovid, 43 B.C.-17 or 18 A.D, creator; Wheeler, Arthur Leslie, 1871-1932, editor; Wheeler, Arthur Leslie, 1871-1932, editor, translator
Made available under the Creative Commons Attribution 4.0 International License.
XML: Passage Full Text
Aequor Iasonio pulsatum remige primum,
quaeque nec hoste fero nec nive, terra, cares,
ecquod erit tempus quo vos ego Naso relinquam
in minus hostili iussus abesse loco?
5
an mihi barbaria vivendum semper in ista,
inque Tomitana condar oportet humo?
pace tua, si pax ulla est tua, Pontica tellus,
finitimus rapido quam terit hostis equo,
pace tua dixisse velim, tu pessima duro
10
pars es in exilio, tu mala nostra gravas.
tu neque ver sentis cinctum florente corona,
tu neque messorum corpora nuda vides.
nec tibi pampineas autumnus porrigit uvas:
cuncta sed inmodicum tempora frigus habet, [*]habent: habet σ
15
tu glacie freta vincta tenes, [*]vides et in aequore piscis
inclusus tecta saepe natavit aqua.
nec tibi sunt fontes, laticis nisi paene marini,
qui potus dubium sistat alatne sitim,
rara, neque haec felix, in apertis eminet arvis
20
arbor, et in terra est altera forma maris.
non avis obloquitur, silvis nisi siqua remota [*]nisi silvis siqua remotis corr. Ehwald
aequoreas rauco gutture potat aquas,
tristia per vacuos horrent absinthia campos,
conveniensque suo messis amara loco.
25
adde metus, et quod murus pulsatur ab hoste,
tinctaque mortifera tabe sagitta madet,
quod procul haec regio est et ab omni devia cursu,
nec pede quo quisquam nec rate tutus eat.
non igitur mirum, finem quaerentibus horum
30
altera si nobis usque rogatur humus.
te magis est mirum non hoc evincere, coniunx,
inque meis lacrimas posse tenere malis,
quid facias, quaeris? quaeras hoc scilicet ipsum,
invenies, vere si reperire voles.
35
velle parum est: cupias, ut re potiaris, oportet,
et faciat somnos haec tibi cura breves,
velle reor multos: quis enim mihi tam sit iniquus.
optet ut exilium pace carere meum?
pectore te toto cunctisque incumbere nervis
40
et niti pro me nocte dieque decet.
utque iuvent alii, tu debes vincere amicos,
uxor, et ad partis prima venire tuas.
magna tibi imposita est nostris persona libellis:
coniugis exemplum diceris esse bonae.
45
hanc cave degeneres, ut sint praeconia nostra
vera, vide famae quod tuearis opus.
ut nihil ipse querar, tacito me fama queretur,
quae debet, fuerit ni tibi cura mei,
exposuit memet populo Fortuna videndum,
50
et plus notitiae, quam fuit ante, dedit.
notior est factus Capaneus a fulminis ictu .
notus humo mersis Amphiaraus equis,
si minus errasset, notus minus esset Ulixes:
magna Philoctetae vulnere fama suo est.
55
si locus est aliquis tanta inter nomina parvis,
nos quoque conspicuos nostra ruina facit,
nec te nesciri patitur mea pagina, qua non
inferius Coa Bittide [*]bit tibi de etc. corr. Merkel nomen habes,
quicquid ages igitur, scaena spectabere magna,
60
et pia non paucis [*]parvis testibus uxor eris.
crede mihi, quotiens laudaris carmine nostro,
qui legit has laudes, an mereare rogat,
utque favere reor plures virtutibus istis,
sic tua non paucae carpere facta volent.
65
quarum tu praesta ne livor dicere possit
"haec est pro miseri lenta salute viri."
cumque ego deficiam, nec possim ducere currum,
fac tu sustineas debile sola iugum.
ad medicum specto venis fugientibus aeger:
70
ultima pars animae dum mihi restat, ades;
quodque ego praestarem, si te magis ipse valerem,
id mihi, cum valeas fortius ipsa, refer.
exigit hoc socialis amor foedusque maritum:
moribus hoc, coniunx, exigis ipsa tuis.
75
hoc domui debes, de qua censeris, ut illam
non magis officiis quam probitate colas,
cuncta licet facias, nisi eris laudabilis uxor,
non poterit credi Marcia culta tibi.
nec sumus indigni: nec, si vis vera fateri,
80
debetur meritis gratia nulla meis.
redditur illa quidem grandi cum faenore nobis,
nec te, si cupiat, laedere rumor habet,
sed tamen hoc factis adiunge prioribus unum,
pro nostris ut sis ambitiosa malis.
85
ut minus infesta iaceam regione labora,
clauda nec officii pars erit ulla tui.
magna peto, sed non tamen invidiosa roganti:
utque ea non teneas, tuta repulsa tua est.
nec mihi suscense, [*]succense totiens, si carmine nostro,
90
quod facis, ut facias, teque imitere, rogo.
fortibus adsuevit tubicen prodesse, suoque
dux bene pugnantis incitat ore viros.
nota tua est probitas testataque tempus in omne;
sit virtus etiam non probitate minor.
95
non tibi Amazonia est pro me sumenda securis,
aut excisa levi pelta gerenda manu.
numen adorandum est, non ut mihi fiat amicum,
sed sit ut iratum, quam fuit ante, minus.
gratia si nulla est, lacrimae tibi gratia fient.
100
hac potes aut nulla parte movere deos.
quae tibi ne desint, bene per mala nostra cavetur :
meque viro flendi copia dives adest;
utque meae res sunt, omni, puto, tempore flebis.
has fortuna tibi nostra ministrat [*]ministret opes.
105
si mea mors redimenda tua, quod abominor, esset,
Admeti coniunx, quam sequereris, erat.
aemula Penelopes fieres, si fraude pudica
instantis velles fallere nupta procos.
si comes extincti Manes sequerere mariti,
110
esset dux facti Laodamia tui.
Iphias ante oculos tibi erat ponenda volenti
corpus in accensos mittere forte rogos.
morte nihil opus est, nihil Icariotide tela.
Caesaris est coniunx ore precanda tuo,
115
quae praestat virtute sua, ne prisca vetustas
laude pudicitiae saecula nostra premat:
quae Veneris formam, mores Iunonis habendo
sola est caelesti digna reperta toro.
quid trepidas et adire times? non impia Procne
120
filiave Aeëtae voce movenda tua est,
nec nurus Aegypti, nec saeva Agamemnonis uxor,
Scyllaque, quae Siculas inguine terret aquas,
Telegonive parens vertendis nata figuris,
nexaque nodosas angue Medusa comas,
125
femina sed princeps, in qua Fortuna videre
se probat et caecae crimina falsa tulit:
qua nihil in terris ad finem solis ab ortu
clarius excepto Caesare mundus habet,
eligito tempus captatum saepe rogandi,
130
exeat adversa ne tua navis aqua.
non semper sacras reddunt oracula sortis,
ipsaque non omni tempore fana patent,
cum status urbis erit, qualem nunc auguror esse,
et nullus populi contrahet ora dolor,
135
cum domus Augusti, Capitoli more colenda,
laeta, quod est et sit, plenaque pacis erit,
tum tibi di faciant adeundi copia fiat,
profectura aliquid tum tua verba putes.
siquid aget maius, differ tua coepta caveque
140
spem festinando praecipitare meam.
nec rursus iubeo dum sit vacuissima quaeras:
corporis ad curam vix vacat illa sui.
omnia ...........
per rerum turbam tu quoque oportet eas.
145
cum tibi contigerit vultum Iunonis adire,
fac sis personae, quam tueare, memor.
nec factum defende meum; mala causa silenda est.
nil nisi sollicitae sint tua verba preces,
tum lacrimis demenda mora est, summissaque terra [*]terrae
150
ad non mortalis brachia tende pedes.
tum pete nil aliud, saevo nisi ab hoste recedam;
hostem Fortunam sit satis esse mihi.
plura quidem subeunt, sed conturbata [*]sunt turbata: conturbata σ timore
haec quoque vix poteris voce tremente loqui.
155
suspicor hoc damno fore non tibi. sentiet illa
te maiestatem pertimuisse suam.
nec, tua si fletu scindentur verba, nocebit:
interdum lacrimae pondera vocis habent,
lux etiam coeptis facito bona talibus adsit
160
horaque conveniens auspiciumque favens.
sed prius imposito sanctis altaribus igni
tura fer ad magnos vinaque pura deos.
e quibus ante omnis Augustum numen adora
progeniemque piam participemque tori.
165
sint utinam mites solito tibi more tuasque
non duris lacrimas vultibus aspiciant.
Quam legis a nobis missam tibi. Cotta, salutem,
missa sit ut vere pervenitque, precor.
namque meis sospes multum cruciatibus aufers,
atque [*]utque sit in [*]sit in ut sit vel sit ut nobis pars bona salva facis.
5
cumque labent aliqui iactataque vela relinquant,
tu lacerae remanes ancora sola rati.
grata tua est igitur pietas, ignoscimus illis,
qui cum Fortuna terga dedere fugae,
cum feriant unum, non unum fulmina terrent,
10
iunctaque percusso turba pavere solet:
cumque dedit paries venturae signa ruinae,
sollicito vacuus fit locus ille metu.
quis non e timidis aegri contagia vitat,
vicinum metuens ne trahat inde malum?
15
me quoque amicorum nimio terrore metuque,
non odio, quidam destituere mei.
non illis pietas, non officiosa voluntas
defuit: adversos extimuere deos.
utque magis cauti possunt timidique videri,
20
sic appellari non meruere mali.
aut [*]aut ut vel at vel et meus excusat caros ita candor amicos,
utque habeant de me crimina nulla,
favet, sint hi contenti venia, iactentque [*]sientque vel signentque vel fugiantque corr. Korn licebit
purgari factum me quoque teste suum.
25
pars estis pauci melior, qui rebus in artis
ferre mihi nullam turpe putastis opem.
tunc igitur meriti morietur gratia vestri,
cum cinis absumpto corpore factus ero.
fallor, et illa meae superabit tempora vitae,
30
si tamen a memori posteritate legar.
corpora debentur maestis exsanguia bustis:
effugiunt structos nomen honorque rogos.
occidit et Theseus et qui comitavit Oresten:
sed tamen in laudes vivit uterque suas.
35
vos etiam seri laudabunt saepe nepotes,
claraque erit scriptis gloria vestra meis.
hic quoque Sauromatae iam vos novere Getaeque,
et tales animos barbara turba probat,
eumque ego de vestra nuper probitate referrem
40
(nam didici Getice Sarmaticeque loqui),
forte senex quidam, coetu cum staret in illo,
reddidit ad nostros talia verba sonos :
‘nos quoque amicitiae nomen, bone, novimus hospes,
quos procul a vobis Pontus et Hister [*]Pontus et Hister barbarus ister, etc. habet.
45
est locus in Scythia, Tauros dixere priores,
qui Getica longe non ita distat humo.
hac ego sum terra (patriae nec paenitet) ortus:
consortem Phoebi gens colit illa deam.
templa manent hodie vastis innixa columnis,
50
perque quater denos itur in illa gradus,
fama refert illic signum caeleste fuisse;
quoque minus dubites, stat basis orba dea;
araque, quae fuerat natura candida saxi,
decolor adfuso tincta cruore rubet.
55
femina sacra facit taedae non nota iugali,
quae superat Scythicas nobilitate nurus,
sacrifici genus est, sic instituere parentes,
advena virgineo caesus ut ense cadat.
regna Thoans habuit Maeotide clarus in ora,
60
nec fuit Euxinis notior alter aquis.
sceptra tenente illo liquidas fecisse per auras
nescioquam dicunt Iphigenian iter.
quam levibus ventis sub nube per aethera [*]aequora vel aera: aethera σ vectam
creditur his Phoebe deposuisse locis.
65
praefuerat templo multos ea rite per annos,
invita peragens tristia sacra manu:
cum duo velifera iuvenes venere carina
presseruntque suo litora nostra pede.
par fuit his aetas et amor, quorum alter Orestes,
70
alter erat Pylades [*]alter et est pilades vel et pylades alter :
nomina fama tenet, protinus inmitem Triviae ducuntur ad aram,
evincti geminas ad sua terga manus,
spargit aqua captos lustrali Graia sacerdos,
ambiat ut fulvas infula longa comas.
75
dumque parat sacrum, dum velat tempora vittis,
dum tardae causas invenit ipsa morae,
non ego crudelis, iuvenes, (ignoscite) dixit
sacra suo facio barbariora loco.
ritus is est gentis, qua vos tamen urbe venitis?
80
quodve parum fausta puppe petistis iter?'
dixit, et audito patriae pia nomine virgo
consortes urbis comperit esse suae.
alter ut e vobis inquit cadat hostia sacris,
ad patrias sedes nuntius alter eat.
85
ire iubet Pylades carum periturus Oresten;
hic negat, inque vices pugnat uterque mori.
extitit hoc unum, quo non convenerit illis:
cetera par [*]pars corr. Naugerius concors et sine lite fuit.
dum peragunt pulchri iuvenes certamen amoris
90
ad fratrem scriptas exarat illa notas.
ad fratrem mandata dabat, cuique illa dabantur
(humanos casus aspice!) frater erat.
nec mora, de templo rapiunt simulacra Dianae,
clamque per inmensas puppe feruntur aquas.
95
mirus amor iuvenum . quamvis abiere tot anni,
in Scythia magnum nunc quoque nomen habent,’
fabula narrata est postquam vulgaris ab illo,
laudarunt omnes facta piamque fidem,
scilicet hac etiam, qua nulla ferocior ora est,
100
nomen amicitiae barbara corda movet,
quid facere Ausonia geniti debetis in urbe,
cum tangant duros [*]diros talia facta Getas?
adde quod est animus semper tibi mitis, et altae
indicium mores nobilitatis habent,
105
quos Volesus patrii cognoscat nominis auctor,
quos Numa maternus non neget esse suos.
adiectique probent genetiva ad nomina [*]agnomina Cottae,
si tu non esses, interitura domus,
digne vir hac serie, lapso [*]lasso succurrere amico
110
conveniens istis moribus esse puta.
Si vacat exiguum profugo dare tempus amico,
o sidus Fabiae, Maxime, gentis, ades,
dum tibi quae vidi refero, seu corporis umbra
seu veri species seu fuit ille sopor.
5
nox erat et bifores intrabat luna fenestras,
mense fere medio quanta nitere solet.
publica me requies curarum somnus habebat,
fusaque erant toto languida membra toro,
cum subito pinnis agitatus inhorruit aer,
10
et gemuit parvo mota fenestra sono.
territus in cubitum relevo mea membra sinistrum,
pulsus et e trepido pectore somnus abit.
stabat Amor, vultu non quo prius esse solebat,
fulcra tenens laeva tristis acerna manu,
15
nec torquem collo, nec habens crinale capillo,
nec bene dispositas comptus, ut ante, comas,
horrida pendebant molles super ora capilli,
et visa est oculis horrida pinna meis,
qualis in aeriae tergo solet esse columbae,
20
tractatam multae quam tetigere manus.
hunc simul agnovi, neque enim mihi notior alter,
talibus adfata est libera lingua sonis:
‘o puer, exilii decepto causa magistro,
quem fuit utilius non docuisse mihi,
25
huc quoque venisti, pax est ubi tempore nullo,
et coit adstrictis barbarus Hister aquis?
quae tibi causa viae, nisi uti mala nostra videres?
quae sunt, si nescis, invidiosa tibi.
tu mihi dictasti iuvenalia carmina primus:
30
apposui senis te duce quinque pedes,
nec me Maeonio consurgere carmine nec me
dicere magnorum passus es acta ducum,
forsitan exiguas, aliquas tamen, arcus et ignes [*]ignis
ingenii vires comminuere mei.
35
namque ego dum canto tua regna tuaeque parentis
in nullum mea mens grande vacavit opus,
nec satis hoc fuerat, stulto [*]stultus quoque carmine feci,
Artibus ut posses non rudis esse meis.
pro quibus exilium misero est mihi reddita merces,
40
id quoque in extremis et sine pace locis.
at non Chionides Eumolpus in Orphea talis,
in Phryga nec Satyrum talis Olympus erat,
praemia nec Chiron ab Achille talia cepit,
Pythagoraeque ferunt non nocuisse Numam.
45
nomina neu referam longum collecta per aevum,
discipulo perii solus ab ipse meo.
dum damus arma tibi, dum te, lascive, docemus,
haec te discipulo dona magister habet,
scis tamen, et liquido iuratus dicere possis,
50
non ine legitimos sollicitasse toros.
scripsimus haec illis, quarum nec vitta pudicos
contingit crines nec stola longa pedes,
dic, precor, ecquando didicisti fallere nuptas,
et facere incertum per mea iussa genus?
55
an sit ab his omnis rigide summota libellis,
quam lex furtivos arcet habere viros?
quid tamen hoc prodest, vetiti si lege severa
credor adulterii composuisse notas?
at tu, sic habeas ferientes cuncta sagittas,
60
sic numquam rapido lampades igne vacent,
sic regat imperium terrasque coerceat omnis
Caesar, ab Aenea qui tibi fratre tuus,[*]tuus nepos
effice, sit nobis non inplacabilis ira,
meque loco plecti commodiore velit.
65
haec ego visus eram puero dixisse volucri,
hos visus nobis ille dedisse sonos .
per mea tela, faces, et per mea tela, sagittas,
per matrem iuro Caesareumque caput,
nil nisi concessum nos te didicisse magistro,
70
Artibus et nullum crimen inesse tuis.
utque hoc, sic utinam defendere cetera possem [*]posses!
scis aliud, quod te laeserit, esse, magis,
quicquid id est (neque enim debet dolor ipse referri,
nec potes a culpa dicere abesse tua)
75
tu licet erroris sub imagine crimen obumbres,
non gravior merito iudicis [*]vindicis ira fuit.
ut tamen aspicerem consolarerque iacentem,
lapsa per inmensas est mea pinna vias.
haec loca tum primum vidi, cum matre rogante
80
Phasias est telis fixa puella meis.
quae nunc cur iterum post saecula longa revisam,
tu facis, o castris miles amice meis.
pone metus igitur: mitescet Caesaris ira,
et veniet votis mollior hora tuis.
85
neve moram timeas, tempus, quod quaerimus, instat,
cunctaque laetitiae plena triumphus habet,
dum domus et nati, dum mater Livia gaudet,
dum gaudes, patriae magne ducisque pater,
dum sibi gratatur populus, totamque per urbem
90
omnis odoratis ignibus ara calet,
dum faciles aditus praebet venerabile templum, [*]templum tempus vel numen
sperandum est nostras posse valere preces,
dixit, et aut ille est tenues dilapsus in auras,
coeperunt sensus aut vigilare mei.
95
si dubitem, faveas quin his, o Maxime, dictis,
Memnonio cycnos esse colore putem,
sed neque mutatur [*]fuscatur nigra pice lacteus humor,
nec, quod erat candens, fit terebinthus ebur.
conveniens animo genus est tibi, nobile namque
100
pectus et Herculeae simplicitatis habes,
livor, iners vitium, mores non exit in altos,
utque latens ima vipera serpit humo.
mens tua sublimis supra genus eminet ipsum,
grandius ingenio nec tibi nomen inest.
105
ergo alii noceant miseris optentque timeri,
tinctaque mordaci spicula felle gerant:
at tua supplicibus domus est adsueta iuvandis,
in quorum numero me, precor, esse velis.’
Haec tibi non vanam portantia verba salutem
Naso Tomitana mittit ab urbe tuus,
utque suo faveas mandat, Rufine, Triumpho,
in vestras venit si tamen ille manus.
5
est opus exiguum vestrisque paratibus inpar:
quale tamen cumque est, ut tueare, rogo.
firma valent per se, nullumque Machaona quaerunt.
ad medicam dubius confugit aeger opem.
non opus est magnis placido lectore poetis:
10
quamlibet [*]quemlibet corr. σ invitum difficilemque tenent,
nos, quibus ingenium longi minuere labores,
aut etiam nullum forsitan ante fuit,
viribus infirmi, vestro candore valemus:
quem [*]quod mihi si demas, omnia rapta putem.
15
cunctaque cum mea sint propenso nixa favore,
praecipuum veniae ius habet ille liber.
spectatum vates alii scripsere triumphum;
est aliquid memori visa notare manu.
nos ea vix avidam vulgo captata per aurem
20
scripsimus, atque oculi fama fuere mei.
scilicet adfectus similes, aut impetus idem
rebus ab auditis conspicuisque venit!
nec nitor argenti, quem vos vidistis, et auri
quod mihi defuerit, purpuraque illa, queror:
25
sed loca, sed gentes formatae mille figuris
nutrissent carmen proeliaque ipsa meum,
et regum vultus, certissima pignora mentis, [*]mentis gentis
iuvissent aliqua forsitan illud opus.
plausibus ex ipsis populi laetoque favore
30
ingenium quodvis incaluisse potest:
tamque ego sumpsissem tali clamore vigorem,
quam rudis audita miles ad arma tuba.
pectora sint nobis nivibus glacieque licebit
atque hoc, quem patior, frigidiora loco,
35
illa ducis facies in curru stantis eburno
excuteret frigus sensibus omne meis.
his ego defectus dubiisque auctoribus usus
ad vestri venio iure favoris opem.
nec mihi nota ducum nec sunt mihi nota locorum
40
nomina, materiam non habuere manus.
pars quota de tantis rebus, quam fama referre
aut aliquis nobis scribere posset, erat?
quo magis, o lector, debes ignoscere, si quid
erratum est illic praeteritumve mihi.
45
adde quod assidue domini meditata querellas
ad laetum carmen vix mea versa lyra est.
vix bona post tanto quaerenti verba subibant,
et gaudere aliquid res mihi visa nova est.
utque reformidant insuetum lumina solem,
50
sic ad laetitiam mens mea segnis erat.
est quoque cunctarum novitas carissima [*]calidissima rerum,
gratiaque officio, quod mora tardat,
abest, cetera certatim de magno scripta triumpho
iam pridem populi suspicor ore legi.
55
illa bibit sitiens lector, mea pocula plenus:
illa recens pota est, nostra tepebit aqua.
non ego cessavi, nec fecit inertia serum!
ultima me vasti sustinet ora freti.
dum venit huc rumor properataque carmina fiunt
60
factaque eunt ad vos, annus abisse potest.
nec minimum refert, intacta rosaria primus,
an sera carpas paene relicta manu.
quid mirum, lectis exhausto floribus horto,
si duce non facta est digna corona tuo [*]suo corr. Owen?
65
deprecor hoc [*]haec vel o: vatum [*]vates contra sua carmina ne quis
dicta putet! pro se Musa locuta mea est.
sunt mihi vobiscum communia sacra, poetae,
in vestro miseris si licet esse choro,
magnaque pars animae mecum vixistis, amici:
70
hac ego vos absens nunc quoque parte colo.
sint igitur vestro mea commendata favore
carmina, non possum pro quibus ipse loqui,
scripta placent a morte fere, quia laedere vivos
livor et iniusto carpere dente solet.
75
si genus est mortis male vivere, terra moratur,
et desunt fatis sola sepulchra meis.
denique opus curae culpetur ut undique nostrae,
officium nemo qui reprehendit erit.
ut desint vires, tamen est laudanda voluntas:
80
hac ego contentos auguror esse deos.
haec facit ut veniat pauper quoque gratus ad aras,
et placeat caeso non minus agna bove.
res quoque tanta fuit, quantae subsistere summo
Aeneadum [*]enidos vel aenidos vel aeneidos corr. Ehwald vati grande fuisset onus.
85
ferre etiam molles elegi tam vasta triumphi
pondera disparibus non potuere rotis,
quo pede nunc utar, dubia est sententia nobis :
alter enim de te, Rhene, triumphus adest,
inrita motorum [*]votorum corr. Heinsius non sunt praesagia vatum .
90
danda Iovi laurus, dum prior illa viret.
nec mea verba legis, qui sum summotus ad Histrum.
non bene pacatis flumina pota Getis:
ista dei vox est, deus est in pectore nostro,
haec duce praedico vaticinorque deo.
95
quid cessas currum pompamque parare triumphis,
Livia? dant nullas iam tibi bella moras.
perfida damnatas Germania proicit hastas.
iam pondus dices omen habere meum.
crede, brevique fides aderit, geminabit honorem
100
filius, et iunctis, ut prius, ibit equis.
prome, quod inicias umeris victoribus, ostrum:
ipsa potest solitum nosse corona caput:
scuta sed et galeae gemmis radientur et auro,
stentque super vinctos [*]iunctos vel victos trunca tropaea viros:
105
oppida turritis cingantur eburnea muris,
fictaque res vero more putetur agi.
squalidus inmissos fracta sub harundine crines
Rhenus et infectas sanguine portet aquas,
barbara iam capti poscunt insignia reges
110
textaque fortuna divitiora sua,
et quae praeterea virtus invicta tuorum
saepe parata tibi, saepe paranda facit,
di, quorum monitu sumus eventura locuti,
verba, precor, celeri nostra probate fide.
Quam legis, unde tibi mittatur epistula, quaeris?
hinc, ubi caeruleis iungitur Hister aquis,
ut regio dicta est, succurrere debet et auctor,
laesus ab ingenio Naso poeta suo.
5
qui tibi, quam mallet praesens adferre salutem,
mittit ab hirsutis, Maxime Cotta, Getis.
legimus, o iuvenis patrii non degener oris,
dicta tibi pleno verba diserta foro.
quae quamquam lingua mihi sunt properante per horas
10
lecta satis multas, pauca fuisse queror.
plura sed haec feci relegendo saepe, nec umquam
non mihi, quam primo, grata fuere magis,
cumque nihil [*]nihil sua totiens lecta [*]lecta nihil e dulcedine perdant,
viribus illa suis, non novitate, placent.
15
felices quibus haec ipso cognoscere in actu
et tam facundo contigit ore frui!
nam, quamquam sapor est adlata dulcis in unda,
gratius ex ipso fonte bibuntur aquae.
et magis adducto pomum decerpere ramo
20
quam de caelata sumere lance iuvat.
at nisi peccassem, nisi me mea Musa fugasset,
quod legi, tua vox exhibuisset opus,
utque fui solitus, sedissem forsitan unus
de centum iudex in tua verba viris,
25
maior et implesset praecordia nostra voluptas,
cum traherer dictis adnueremque tuis.
quem quoniam fatum patria vobisque [*]nobis patriaque vel patria nobisque relictis
inter inhumanos maluit esse Getas,
quod licet, ut videar tecum magis esse, legenda [*]legendo vel loquendo corr. Burmann
30
saepe, precor, studii pignora mitte tui,
exemploque meo, nisi dedignaris id ipsum,
utere, quod nobis rectius ipse dares,
namque ego, qui perii iam pridem, Maxime, vobis,
ingenio nitor non periisse meo.
35
redde vicem, nec rara tui monimenta laboris
accipiant nostrae, grata futura,
manus, dic tamen, o iuvenis studiorum plene meorum,
ecquid ab his ipsis admoneare mei.
ecquid, ubi aut recitas factum modo carmen amicis,
40
aut, quod saepe soles, exigis ut recitent,
quaeror, ut [*]utet interdum tua mens, oblita quid absit,
nescio quid certe sentit abesse sui,
utque loqui multum de me praesente solebas,
nunc quoque Nasonis nomen in ore tuo est?
45
ipse quidem Getico peream violatus ab arcu
(et sit periuri quam prope poena, vides)
te nisi momentis video paene omnibus absens.
gratia quod [*]quod dis vel sit menti quolibet ire licet.
hac ubi perveni nulli cernendus in urbem,
50
saepe loquor tecum, saepe loquente fruor.
tum mihi difficile est, quam sit bene, dicere, quamque
candida iudiciis illa sit hora meis.
tum me, siqua fides, caelesti sede receptum
cum fortunatis suspicor esse deis.
55
rursus ubi huc redii, caelum superosque relinquo,
a Styge nec longe Pontica distat humus,
unde ego si fato nitor prohibente reverti,
spem sine profectu. Maxime, tolle mihi.
Naso suo (posuit nomen quam [*]quam cui paene!) sodali
mittit ab Euxinis hoc breve carmen aquis,
at si cauta parum scripsisset dextra quis esses,
forsitan officio parta querella foret.
5
cur tamen, hoc aliis tutum credentibus, unus,
appellent ne te carmina nostra, rogas?
quanta sit in media clementia Caesaris ira,
si nescis, ex me certior esse potes.
huic ego, quam patior, nil possem demere poenae,
10
si iudex meriti cogerer esse mei.
non vetat ille sui quemquam meminisse sodalis,
nec prohibet tibi me scribere teque mihi.
nec scelus admittas, si consoleris amicum,
mollibus et verbis aspera fata leves.
15
cur, dum tuta times, facis ut reverentia talis
fiat in Angustos invidiosa deos?
fulminis adflatos interdum vivere telis
vidimus et refici, non prohibente Iove.
nec, quia Neptunus navem lacerarat Ulixis,
20
Leucothea nanti ferre negavit opem.
crede mihi, miseris caelestia numina parcunt,
nec semper laesos et sine fine premunt.
principe nec nostro deus est moderatior ullus:
Iustitia vires temperat ille suas.
25
nuper eam Caesar facto de marmore templo,
iampridem posuit mentis in aede suae.
Iuppiter in multos temeraria fulmina torquet,
qui poenam culpa non meruere pati.
obruent eum tot saevis deus aequoris undis,
30
ex illis mergi pars quota digna fuit?
cum pereant acie fortissima quaeque, vel ipso
iudice delectus [*]dilectus Martis iniquus erit.
at si forte velis in nos inquirere, nemo est
qui se, quod patitur, commeruisse neget.
35
adde quod extinctos vel aqua vel Marte vel igni
nulla potest iterum restituisse dies.
restituit multos aut poenae parte levavit
Caesar: et in multis me, precor, esse velit,
at tu, cum tali populus sub principe simus,
40
adloquio profugi credis inesse metum?
forsitan haec domino Busiride iure timeres,
aut solito clausos urere in aere viros,
desine mitem animum vano infamare timore,
saeva quid in placidis saxa vereris aquis?
45
ipse ego quod primo scripsi sine nomine vobis,
vix excusari posse mihi videor,
sed pavor attonito rationis ademerat usum,
cesserat omne novis consiliumque malis,
fortunamque meam metuens, non vindicis inani,
50
terrebar titulo nominis ipse mei.
hactenus admonitus memori concede poëtae [*]sodali
ponat ut in chartis nemina cara suis.
turpe erit ambobus, longo mihi proximus usu
si nulla libri parte legere mei.
55
ne tamen iste metus somnos tibi rumpere possit,
non ultra, quam vis, officiosus ero,
teque tegam, qui sis, nisi cum permiseris ipse:
cogetur nemo munus habere meum.
tu modo, quem poteras vel aperte tutus amare,
60
si res est anceps ista, latenter ama.
Verba mihi desunt eadem tam saepe roganti,
iamque pudet vanas fine carere preces.
taedia consimili fieri de carmine vobis,
quidque petam cunctos edidicisse reor.
5
nostraque quid portet iam nostis epistula, quamvis
cera [*]charta sit a vinclis non labefacta suis. [*]suis meis
ergo mutetur scripti sententia nostri,
ne totiens contra, quam rapit amnis, eam.
quod bene de vobis speravi, ignoscite, amici:
10
talia peccandi iam mihi finis erit.
nec gravis uxori dicar: quae scilicet in me
quam proba tam timida est experiensque parum.
hoc quoque, Naso, feres: etenim peiora tulisti.
iam tibi sentiri sarcina nulla potest.
15
ductus ab armento taurus detrectat [*]detrectet aratrum,
subtrahit [*]subtrahat et duro colla novella iugo:
nos, quibus adsuevit fatum crudeliter uti,
ad mala iam pridem non sumus ulla rudes,
venimus in Geticos fines: moriamur [*]moriemur in illis,
20
Parcaque ad extremum qua mea coepit eat.
spem iuvat amplecti—quae non iuvat inrita semper—
et, fieri cupias siqua, futura putes:
proximus huic gradus est bene desperare salutem,
seque semel vera scire perisse fide.
25
curando fieri quaedam maiora videmus
vulnera, quae melius non tetigisse fuit.
mitius ille perit, subita qui mergitur unda,
quam sua qui tumidis brachia lassat [*]iactat vel pulsat aquis,
cur ego concepi Scythicis me posse carere
30
finibus et terra prosperiore frui?
cur aliquid de me speravi lenius umquam?
an fortuna mihi sic mea nota fuit?
torqueor en gravius, repetitaque forma locorum
exilium renovat triste recensque facit.
35
est tamen utilius, studium cessare meorum,
quam, quas admorint, non valuisse preces,
magna quidem res est, quam [*]quam sed non audetis, amici:
sed si quis peteret, qui dare vellet, erat.
dummodo non nobis [*]vobis hoc Caesaris ira negant,
40
fortiter Euxinis inmoriemur aquis.
Quae tibi quaerebam memorem testantia curam
dona Tomitanus mittere posset ager.
dignus es argento, fulvo quoque dignior auro,
sed te, cum donas, ista iuvare solent.
5
nec tamen haec loca sunt ullo pretiosa metallo:
hostis ab agricola vix sinit illa fodi.
purpura saepe tuos fulgens praetexit amictus.
sed non Sarmatico tingitur illa mari.
vellera dura ferunt pecudes, et Palladis uti
10
arte Tomitanae non didicere nurus,
femina pro lana Cerealia munera frangit,
suppositoque gravem vertice portat aquam.
non hic pampineis amicitur vitibus ulmus,
nulla premunt ramos pondere poma suo. [*]suos
15
tristia deformes pariunt absinthia campi,
terraque de fructu quam sit amara docet.
nil igitur tota Ponti regione sinistri,
quod mea sedulitas mittere posset, erat.
clausa tamen misi Scythica tibi tela pharetra:
20
hoste precor fiant illa cruenta tuo.
hos habet haec calamos, hos haec habet ora libellos,
haec viget in nostris. Maxime, Musa locis!
quae quamquam misisse pudet, quia parva videntur,
tu tamen haec, quaeso, consule missa boni.
Quod sit in his eadem sententia, Brute, libellis,
carmina nescio quem carpere nostra refers :
nil nisi me terra fruar ut propiore rogare,
et quam sim denso cinctus ab hoste loqui.
5
o, quam de multis vitium reprehenditur unum!
hoc peccat solum si mea Musa, bene est.
ipse ego librorum video delicta meorum,
cum sua plus iusto carmina quisque probet,
auctor opus laudat: sic forsitan Agrius olim
10
Thersiten facie dixerit esse bona.
iudicium tamen hic nostrum non decipit error,
nec, quicquid genui, protinus illud amo.
cur igitur, si me videam delinquere, peccem,
et patiar scripto crimen inesse, rogas?
15
non eadem ratio est sentire et demere morbos;
sensus inest cunctis, tollitur arte malum,
saepe aliquod verbum cupiens mutare reliqui,
iudicium vires destituuntque meum.
saepe piget (quid enim dubitem tibi vera fateri)
20
corrigere et longi ferre laboris onus.
scribentem iuvat ipse labor [*]favor minuitque laborem,
cumque suo crescens pectore fervet opus.
corrigere ut [*]et vel at: ut Burmann res est tanto magis ardua quanto
magnus Aristarcho maior Homerus erat,
25
sic animum lento curarum frigore laedit
et [*]et ut cupidi cursus frena retentat equi.
atque ita di mites minuant mihi Caesaris iram,
ossaque pacata nostra tegantur humo,
ut mihi conanti nonnumquam intendere curas
30
fortunae species obstat acerba meae,
vixque mihi videor, faciam qui [*]qui quod vel cum carmina, sanus,
inque feris curem corrigere illa Getis.
nil tamen e scriptis magis excusabile nostris,
quam sensus cunctis paene quod unus inest.
35
laeta fere laetus cecini, cano tristia tristis.
conveniens operi tempus utrumque suo est.
quid nisi de vitio scribam regionis amarae,
utque loco moriar commodiore precer?
eum totiens eadem dicam, vix audior ulli,
40
verbaque profectu dissimulata carent.
et tamen haec eadem cum sint, non scripsimus [*]scribimus vel scribitur isdem,
unaque per plures vox mea temptat opem.
an, ne bis sensum lector reperiret eundem,
unus amicorum. Brute, rogandus eras [*]erat?
45
non fuit hoc tanti, confesso ignoscite, docti:
vilior est operis fama salute mea.
denique materiam, quam [*]quam cum Bentley quis sibi fluxerit ipse,
arbitrio variat multa poeta suo.
Musa mea est index nimium quoque vera malorum.
50
atque incorrupti pondera testis habet.
nec liber ut fieret, sed uti sua cuique daretur
littera, propositum curaque nostra fuit.
postmodo collectas utcumque sine ordine iunxi:
hoc opus electum ne mihi forte putes.
55
da veniam scriptis, quorum non gloria nobis
causa, sed utilitas officiumque fuit.